Mundarija kirish 2

2022 yilda Davlat byudjeti daromadlari prognozi, trln.so‘m

Ko‘rsatkichlar	2021 yil kutilayotgan	2022 yil prognoz	Foiz
JAMI	170,9	200,0	117,0
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foizda	23,6	23,8
Bevosita soliqlar	59,0	68,5	116,2
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foizda	8,2	8,2
Foyda solig‘i	38,7	43,7	113,0
Aylanmadan olinadigan soliq	1,8	2,7	155,2
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i	18,5	22,0	119,2
Bilvosita soliqlar	57,9	73,2	126,3
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foizda	8,0	8,7
Qo‘shilgan qiymat solig‘i	40,3	53,3	132,3
Aksiz solig‘i	12,9	15,0	116,4
Bojxona boji	4,7	4,8	102,4
Resurs soliqlari	22,6	25,7	113,6
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foizda	3,1	3,1
Mol-mulk solig‘i	2,5	3,2	126,3
Er solig‘i	3,6	4,1	113,9
Er qa’ridan foydalanganlik uchun soliq	15,8	17,4	110,1
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq	0,7	1,0	145,4
Boshqa daromadlar	31,4	32,6	103,9
Yalpi ichki mahsulotga nisbatan, foizda	4,3	3,9

Bundan tashqari 2022 yil uchun davlat byudjetini ishlab chiqishda quyidagilar ham inobatga olingan:

• 
  inflyatsiya darajasi 9–10 foiz bo‘lgan holda yalpi ichki mahsulotning 6,0 foizga o‘sishini ta’minlovchi mamlakatning 2021 yil uchun ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanish prognozi;
  
• 
  import hajmining, ayniqsa aksiz solig‘ining bekor qilinishi natijasida xalq iste’mol tovarlari import hajmini kichik miqdorlarda oshishi;
  
• 
  daromadlarning salmoqli qismini tashkil qiluvchi asosiy mahsulotlar va aksiz solig‘iga tortiladigan tovarlarning ishlab chiqarish hajmlarining oshishi;
  

- ish haqi miqdorlarining inflyatsiya darajasiga nisbatan yuqoriroq o‘sishi kabi ko‘rsatkichlar inobatga olingan.
Davlat byudjeti daromadlarining o‘sishi va yalpi ichki mahsulotdagi ulushi dinamikasi quyidagicha bo‘ladi:

Davlat byudjeti daromadlari dinamikasi

13. 
    rasm
    

200
190
180
170
160
150
140
130
120
110
100


133
22,06%

171



23,64%
200
23,81%
26,00%
25,50%
25,00%
24,50%
24,00%
23,50%
23,00%
22,50%
22,00%
21,50%
21,00%

2020 yil 2021 yil 2022 yil Davlat byudjeti daromadi, trln.so‘m YaIM dagi ulushi, %

1. 
   2022 yilda bevosita soliq tushumlari 68,5 trln. so‘m (davlat byudjeti daromadlaridagi ulushi 34,3 foiz), jumladan foyda solig‘i – 43,7 trln. so‘m (21,9 foiz), aylanmadan olinadigan soliq – 2,7 trln. so‘m (1,4 foiz), jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i – 22,0 trln. so‘m (11 foiz) prognoz qilinmoqda.
   

14-rasm

Xususan, 2022 yilda foyda solig‘i 43,7 trln. so‘m bo‘lishi ko‘zda tutilgan va 2021 yildagi kutilayotgan tushumlarga (38,7 trln. so‘m) nisbatan 5 trln. so‘mga (+13 foiz) ko‘p bo‘ladi.

Bunda, bevosita soliq tushumlarini prognoz qilishda iqtisodiy o‘sish sur’atlari, yangi ishlab chiqarish quvvatlarining joriy etilishi va ish haqining o‘sishi hisobga olindi.

Shuningdek, Navoiy KMK” DK va “Olmaliq KMK” dan foyda solig‘i tushumlari hisoblanayotganda, soliqning oshirilgan stavkasini 75 foiz miqdorida saqlab qolinmoqda.
Aylanmadan olinadigan soliq tushumlari 2,7 trln. so‘m miqdorida yoki joriy yilda kutilayotgan tushumlarga nisbatan 970 mlrd. so‘m ortiq (+55,2 foiz) bo‘lishi prognoz qilinmoqda.
Bunda soliq ma’murchiligini yaxshilash, ayniqsa xaridorlarga xarid summasining 1 foizini qaytarish tadbiri samarasi hisobiga tushumlarni o‘sishi ko‘zda tutilmoqda.
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i tushumlari 22 trln. so‘m miqdorida yoki joriy yilda kutilayotgan tushumlarga nisbatan 3,6 trln. so‘m ortiq (+19,2 foiz) bo‘lishi prognoz qilinmoqda. Bu daromadlar tarkibida yollanib ishlovchilardan olinadigan daromad solig‘i, dividend ko‘rinishidagi daromadlar bo‘yicha soliq, deklaratsiya asosida to‘lanadigan daromad solig‘i tushumlari hisobga olingan. Bundan tashqari, norasmiy sektorda ishlovchilar sonini legallashtirish tadbirlari ham ko‘zda tutilgan.

2. 
   Manbalar kesimida asosiy daromadlar bilvosita soliqlarga to‘g‘ri kelib, ularning jami miqdori 73,2 trln. so‘mni yoki umumiy Davlat byudjeti daromadlarining 36,6 foizi va yalpi ichki mahsulotning 8,7 foizi (2021 yilda 57,9 trln. so‘m yoki yalpi ichki mahsulotning 8 foiz) miqdorida bo‘lishi kutilmoqda. Bilvosita soliqlar bo‘yicha asosiy tushumlar qo‘shilgan qiymat solig‘i 53,3 trln. so‘m miqdorida prognoz qilinmoqda (bilvosita daromadlardagi ulushi – 72,8 foiz).
   

15. 
    rasm
    

2021-2022 yillarda bilvosita soliqlar tarkibi (mlrd. so‘m)

a) 2022 yilda qo‘shilgan qiymat solig‘i bo‘yicha 53,3 trln. so‘m yoki joriy yilda kutilayotgan tushumlarga nisbatan 13 trln. so‘mga (+32,3 foiz) ko‘p daromad tushishi prognoz qilinmoqda.
Xususan, respublika ichida ishlab chiqariladigan tovarlar va xizmatlar bo‘yicha – 31,7 trln. so‘m (+24,2 foiz), import qilinadigan tovarlar bo‘yicha
– 34,1 trln. so‘m (+25,6 foiz), qo‘shilgan qiymat solig‘i summasini qaytarib berish bo‘yicha – “- 12,5 trln. so‘m” prognoz qilinmoqda.
b) Prognoz yilida aksiz solig‘i tushumlari 15 trln. so‘m miqdorida yoki joriy yilda kutilayotgan tushumlarga nisbatan 2,1 trln. so‘m ortiq (+16,4 foiz) bo‘lishi prognoz qilinmoqda.

16. 
    rasm
    

2022 yilda aksiz solig‘i tushumlari prognozi

Alkogol mahsulotlari - 1,8 trln so‘m
(2021 yilda -
1,4 trln so‘m)
Sigaret -
2,3 trln so‘m
(2 trln so‘m)
Neft mahsulotlari - 561 mlrd so‘m
(510 mlrd so‘m)
Gaz -
4,8 trln so‘m
(4,1 trln so‘m)
Polietilen granulalari - 307 mlrd so‘m
(366 mlrd so‘m)

Mobil aloqasi xizmati -
1,2 trln so‘m
(1,1 trln so‘m)


Yakuniy iste’molchilarga sotiladigan benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz 3,4 trln so‘m (2,8 trln so‘m)
Import qilinadigan tovarlar - 357 mlrd so‘m
(295 mlrd so‘m)

Resurs soliqlari va mol-mulk solig‘i bo‘yicha daromadlar 25,7 trln. so‘m miqdorida yoki joriy yilda kutilayotgan tushumlarga nisbatan 3,1 trln. so‘m ortiq (+13,6 foiz) bo‘lishi prognoz qilinmoqda.
Resurs soliqlarining asosiy qismi yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqqa to‘g‘ri keladi. 2022 yilda yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq tushumlari 2021 yilga nisbatan 1,6 trln. so‘mga o‘sib, 17,4 trln. so‘mni tashkil etadi.
Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq tushumlari asosiy qazilmalar bo‘yicha amaldagi stavkalar asosida hisoblangan. Sement xom ashyosi bo‘yicha minimal soliq stavkasining 2 barobarga kamayishi hisobga olingan va taxminiy yo‘qotish summasi 250 mlrd.so‘mni tashkil qiladi.

Xususan, mol-mulk solig‘idan
3,2 trln. so‘m (umumiy
daromadlardagi salmog‘i
– 1,6 foiz), yer solig‘idan 4,1 trln. so‘m (2,1 foiz), yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqdan 17,4 trln. so‘m (8,7 foiz) va suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqdan 1 trln. so‘m (0,5 foiz) kelib tushadi.

Ushbu daromad manbalaridan olinadigan daromadlar, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq (qishloq xo‘jaligi yerlarini sug‘orish uchun belgilangan stavkalardan tashqari) stavkalarining har yillik indeksatsiyasi va ayrim turdagi ob’ektlar uchun mol-mulk solig‘i va yer solig‘ining pasaytirilgan stavkalari miqdorining oshishi natijasida o‘sadi.

2022 yilda Davlat byudjetining boshqa daromadlari 32,6 trln. so‘mni tashkil qilishi prognozlashtirilmoqda yoki jami daromadlar tarkibidagi salmog‘i 16,3 foizni tashkil qiladi.
Shu bilan birga, avtotransport yig‘imi bekor qilinishi ko‘zda tutilayotganligi sababli, Davlat byudjeti daromadlarining 2022 yilgi prognozlarida inobatga olinmagan va Davlat byudjetining yo‘qotishlari prognozi 620 mlrd.so‘mni tashkil qiladi.
Boshqa daromadlarni davlat ulushiga hisoblangan dividendlar va davlat korxonalarining sof foydasi – 22,5 trln.so‘m, davlat bojlari – 2,4 trln.so‘m, yig‘imlar – 1,9 trln.so‘m, jarimalar – 1,2 trln.so‘m, davlat mulkini xususiylashtirishdan tushumlar – 500 mlrd.so‘m hamda ijara to‘lovi 131 mlrd. so‘m tashkil qiladi.

3. 2022–2026 yillardagi byudjet siyosatining asosiy yo‘nalishlari.

O‘zbekiston Respublikasining keyingi besh yilga mo‘ljallangan byudjet siyosati mamlakatni ijtimoiy-iktisodiy rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlariga muvofiq amalga oshirilishi maqsad qilingan bo‘lib, ustuvor yo‘nalishlar sifatida quyidagilarni belgilash mumkin:

1. 
   Byudjet siyosatinining ijtimoiy yo‘naltirilganligini, jumladan, sog‘liqni saqlash, ta’lim va ijtimoiy himoyani rivojlantirishni ta’minlash;
   
2. 
   Yillik byudjetni shakllantirishda “natijaga yo‘naltirilgan byudjet” tizimini bosqichma-bosqich to‘lqonli joriy etish;
   
3. 
   Davlat byudjeti barqarorligini ta’minlash maqsadida, ilg‘or xorijiy tajribadan hamda xalqaro moliya institutlari ekspertlarining tavsiyalaridan kelib chiqqan holda soliq-byudjet siyosatining uzoq muddatli cheklovlari – “Fiskal qoidalar”ni ishlab chiqib, byudjet qonunchiligiga kiritish;
   
4.