Мундарижа I боб. “Кўп тармоқли фермер хўжалигини ташкил этиш ва бошқариш” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари 10

12.4. Асаларичиликда маҳсулотни кўпайтириш ва хизмат кўрсатишни ташкил этиш

Асалариларнинг келиб чиқиши бўйича палентологик, ҳамда археологик маълумотларга асосланиб, бир қанча гипотезалар яратилган. эрамиздан 140-200 млн. йил илгари кўч ҳосил қилган асалариларни уясини археологлар топишган. Палентологик маълумотларга кўра, бундан 60-70 млн йил илгари, чанглатувчи ҳашоратлар мавжудлиги аниқланган, булар яъни асалариларга жуда яқин бўлган. Асаларичиликнинг дунёга келиши жуда узоқ вақтлар давомида одамларнинг ёввойи ариларнинг асалларини излаб топишлари билан чамбарчас боғлиқ. 1960 йили Испаниядаги Аранский ғорида топилган расмни (бунда одамларни асаларилар уясидан асал олиши тасвирланган) тарихига кўра асаларичилик бизнинг эрамизга қадар 3-3,5 ҳатто 5 минг йиллар олдин ривожланган экан. Маҳаллий асалари популяцияси хусусиятларини ўрганиш, бутун дунёда асаларичи олимларни қизиқтириб келмоқда. Бу борада ўтган асрда кўплаб илмий-тадқиқот ишлари ўтказилган. Хусусан, шарқий Европанинг тоғли худудларидаги иқлим шароитларига мослашган Краина зотли асалариларнинг Карпат тоғ ва тоғолди худудларидаги иқлим шароитларига мослашган Карпат популяциясини (Аветисян Г.А. ва бошқалар) тарқатиш ва уни алоҳида асалари зоти сифатида эътироф этишда (В.А.Гайдар 1986; В.И.Гайдар, И.А. Левченко 2003) кўпгина тарғибот ва тадқиқот ишлари олиб борилган. Ўзбекистонда асаларичилик ХVIII асрдан бошлаб ривожлана бошлаган. “Авесто” китобидан олинган маьлумотларга кўра Ўрта Осиёда бундан 3-3,5 минг йил илгари одамлар асаларичилик билан шуғилланган. Хоразм вилоятидан олинган археологик маьлумотлар буни тасдиқлайди.Бугунги кунда ҳам асаларичилик билан шуғулланиб келинмоқда. Асаларичиликниянада ришожлантириш учундастурлар тузилганлигини қуйидаги12.4.1 жадвалдан кўриб чиқамиз.
12.4.1-жадвалда кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш мақсадида асаларичиликга ихтисослашган фермер хўжаликларини ташкил этиш режа бўйича 689 та фермер хўжалиги бўлиб ҳақиқатда 304 та фермер хўжалиги ташкил этилди. Атиги 44,1 фоизга бажарилди. Фермер хўжаликларида боқиладиган асалари оиласи сони режа бўйича 28129 та режалаштирилган бўлиб, ҳақиқатда 13699 та бош оила ёки 48,7 фоизга бажарилган холос. Асаларичиликга ихтисослашган фермер хўжаликларини ривожлантириш учун тўлаб бериладиган маблағлар 38,0 фоизга ўзлаштирилган. Олдимиздаги асосий масала аҳолини арзон ва сифатили асалмаҳсулотлари билан таъминлашда чавоқларасалари оилалари сони янада кўпайтириш зарур.