Mumtoz so’Z” 2011 Zamonaviy o’zbek tili: Sintaksis

[WPm - WPm] umumiy qolipining yuzaga chiqish turini, umumiy qolip bilan nutqiy ko’rinish orasidagi turli bosqichdagi oraliq qolipni aniqlash me’yori, belgi va mezonlarni muayyanlashtirmoq lozim bO’ladi.
Ma’lumki, qo’shma gapning tur va ko’rinishini o’rganishda sodda gapning eng kichik qolipi asos qilib olingan. Sodda gapning eng kichik qolipi [WPm] dan iborat bO’lsa, mantiqan qo’shma gapning qurilish qolipi
[W₁Pm₁ – W₂Pm₂ – W₃Pm₃ • n] dir.
Qo’shma gapning lisoniy qolipi [W₁Pm₁ – W₂Pm₂ – W₃Pm₃ • n] ekanligini nazarda tutgan holda qo’shma gapning eng kichik qolipi uchun [WPm - WPm] ramzidan foydalaniladi.
Qo’shma gapning voqyelanish usullarini belgilashda uch ko’rsatkichga tayaniladi:
1) [WPm] larning egasi (Ye) bor-yo’qligiga, bir xil yoki boshqa xil ekanligiga;
2) [WPm] lar tarkibidagi [W]ning xususiyatiga (W larning bir xil yoki boshqa-boshqa bo’lishi, bir xil yoki har xil so’z turkumi bilan ifodalanishiga) ko’ra;
3) [WPm] tarkibidagi [Pm] larning bir xil yoki qisman bir xil ekanligiga ko’ra.
[WPm - WPm] qolipining to nutqiy muayyan gaplargacha bo’linishlarini bundan boshqa o’lchov asosida ham berish mumkin. Masalan, ikkita [WPm] ning bog’lanish usuli va yo’li, [WPm - WPm] umumiy qolipining turli xil ko’rinishida tarkibiy qismlarining bog’lanish xususiyati va ularni bog’lovchi vositalar, qo’shma gap tarkibiga kirayotgan har bir [WPm] da to’liq o’xshash, qisman o’xshash, yaqin va zich a’zoning bo’lish-bo’lmasligi, birinchi [WPm] tarkibida ikkinchi [WPm]ga ishora qiluvchi vositaning bor-yo’qligi, [WPm] tarkibida nisbiy, bir-birini taqozo qiluvchi unsurning bor-yo’qligi kabilar shular jumlasidan.
Ega (Ye)ga ko’ra [WPm - WPm] turlari. Qo’shma gap bir umumiy egali va ikki xususiy egali qurilmaga bo’linadi:
a) bir egali qurilmaning qurilish qolipi [Ye (WPm - WPm)] ko’rinishida bo’ladi: Men yanglishmayman, balki qanoatlanib so’zlayman. (A.Qod.).
b) ikki egali qurilmaning qurilish qolipi [(Ye1 - WPm ₁) + (Ye₂- WPm₂)] ko’rinishida bo’ladi: Bunda bulbul kitob o’qiydi, Bunda qurtlar ipak to’qiydi. (H.Olim.).