Mulk huquqi

Mulkka nisbatan egalik huquqini vujudga keltiruvchi xosila usuli deganda, muayyan shaxs tomonidan mulk huquqining olinishi dastlabki mulk egasining huquqiga bog’liq bo’lgan usul nazarda tutiladi. Bu usulda mulk huquqining ma’lum ashyoga nisbatan paydo bo’lishi yoki bu ashyoga nisbatan mulk huquqining ilgari ma’lum shaxsga tegishli bo’lishi bilan bog’liqdir. Shu ma’noda mulk huquqining boshqa shaxsga utishi xakida so’z yuritiladi. Binobarin, xosila usuli buyicha mulk huquqi vujudga kelganda bu mulkka nisbatan bo’lgan huquqni bir shaxsdan ikkinchi ishga kuchirilishi tugrisida so’z boradi. Masalan, olish-sotish shartnomasi to’zilishi yuli bilan o’zgalarga tegishli ashyoga nisbatan egalik huquqi bir shaxsda, ya’ni sotib oluvchida paydo bo’ladi.

• Mulkka nisbatan egalik huquqini vujudga keltiruvchi xosila usuli deganda, muayyan shaxs tomonidan mulk huquqining olinishi dastlabki mulk egasining huquqiga bog’liq bo’lgan usul nazarda tutiladi. Bu usulda mulk huquqining ma’lum ashyoga nisbatan paydo bo’lishi yoki bu ashyoga nisbatan mulk huquqining ilgari ma’lum shaxsga tegishli bo’lishi bilan bog’liqdir. Shu ma’noda mulk huquqining boshqa shaxsga utishi xakida so’z yuritiladi. Binobarin, xosila usuli buyicha mulk huquqi vujudga kelganda bu mulkka nisbatan bo’lgan huquqni bir shaxsdan ikkinchi ishga kuchirilishi tugrisida so’z boradi. Masalan, olish-sotish shartnomasi to’zilishi yuli bilan o’zgalarga tegishli ashyoga nisbatan egalik huquqi bir shaxsda, ya’ni sotib oluvchida paydo bo’ladi.

3. Mulk huquqining asosiy tamoyillari

• O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida (36, 53, 54-moddalar), FK (164, 165, 172, 228, 231-moddalari) va boshqa qonunlarda mulk huquqining quyidagi asosiy tamoyillari o’z ifodasini topgan:

1. O’zbekiston Respublikasida mulk daxlsiz, mulkdorning mulkiy huquqi qonun bilan kafolatlanadi va mulkdor bu huquqlardan faqat qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina maxrum etilishi mumkin.

• 1. O’zbekiston Respublikasida mulk daxlsiz, mulkdorning mulkiy huquqi qonun bilan kafolatlanadi va mulkdor bu huquqlardan faqat qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina maxrum etilishi mumkin.
• 2. Iktisodning samarali amal qilishiga va xalk farovonligining usishiga yordam beradigan xar kanday shakldagi mulkchilik bo’lishiga ruxsat beriladi.
• 3. Mulkchilikning xamma shakllari ximoya kilinishi qonun bilan kafolatlanadi va ularning teng rivojlanishiga sharoit yaratib beriladi.
• 4. Mulkdor o’z mulkiga nisbatan qonunga zid bo’lmagan xar kanday xatti-xarakatlarni o’z xoxshiga kura sodir etishga xakli.
• 5. Mulkiy huquqning amalga oshirilishi atrof-muxitga zarar yetkazmasligi, fukarolar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va davlat huquqlarini bo’zmasligi xamda qonun bilan kuriklanadigan manfaatlarga putur yetmasligi shart.
• 6. Har kim mulkdor bo’lishga xaqli.