|
12.3. Boshkaruv karorlarini tayyorlash jarayoni va kabul kilish boskichlari.
Menejment amaliyotida boshkaruv karorlarini ishlab chikish va amaliyotga kullashning
kuplab shakl va metodlari yigilgan. Savolllarning murakkabligi va mazmuniga karab,
boshkaruv karorlarini tayyorlash va kabul kilishda, iktisodiy taxlil, eksport baxolarni kabi
usullardan foydalanishdan raxbar faoliyat xarakatinnig ketma-ketligini umumiy sxemasi
mavjud, uni bilish konkret karorlini kurib chikishga yordam beradi. Karor kabul kilishdan
oldin raxbar kuyidagilarni aniklab olish shart.
1.
Xarakat maksadi va unga erishish yullari.
2.
Muammoning muxim taraflarini;
3.
Kerakli moddiy, pulli va mexnat resurslarini;
4.
Bajaruvchilarning vazifalarini;
5.
Vzifa bajarilishini tashkil etish tartibini.
Menejmentga karorlarni kabul kilish xos, chunki xar bir raxbar faoliyati, u kabul kilgan
karorlarda aks etadi. Boshkaruv karorlari jamoa demokratiyasi va uzini boshkarish prinsipi
asosida kollektivni karor kabul kilishda katnashuvida amalga oshadi. Uzini boshkarish
asosida ishlab chikarish kuchlarining birlashtirishi va ular fikrlarni rivojiga olib keladi.
Tashkilot faoliyati bilan boglik boshkaruv karorlari bevosita raxbar tomonidan ishlab
chikiladi, bu karorlar tashkilot mezoni va konunchilikka zid kelmasligi kerak. Jamoa
«soveti» kabul kilinadigan karorlarni ishlab chikilishining barcha boskichlarida faol
ishtirok etadi. Ґar bir murakab karorlarni kabul kilish jarayoni uz ichiga kuyidagilarni
oladi:
1.
Maksadni aniklanishi, muammoni tushunish va kerakli axborotni yigish;
2.
Yigilgan axborotni klassifikasiya kilish, taxlil kilish va baxolash, ya‘ni axborotni kayta
ishlash;
3.
Karorlarni turli variantlarini ishlab chikish;
192
4.
Variantlarni taxlil kilish, muxokama kilish va baxolash;
5.
Oxirgi va optimal variantni kabul kilish;
6.
Ґar bir karorni kerakli shaklda xujjatlashtirish;
7.
Karorlarni muxrlab kuyish;
8.
Karorni bajaruvchiga kuyilishi;
9.
Kabul kilingan karorlar bajarilishini tashkil kilish;
10.
Karorni bajarilishini nazorati va xisobi.
Ґar bir boskichni kurib chikamiz:
1)
Birinchi boskichda kollektivdagi ijtimoiy-iktisodiy jarayoni taxlil kilish asosida amalga
oshadi. Bu boskichda raxbar va kollektiv orasidagi uzaro munosabatiga boglik, raxbarni
bu boskichda ishlab chikarish uzluksizligini ta‘minlash maksadida raxbar ijtimoiy-
iktisodiy muammolarni yechishga katta e‘tibor berishi kerak;
2)
Ikkinchi boskichda yigilgan axborot klassifikasiyalanadi, taxlil kilinadi va baxolanadi.
Bu boskich murakkab jarayon bulbi malaka, bilim va tadbirkorlikni talab kiladi;
3)
Uchinchi bokichda axborotni yigish davom etib, uning xakikiy imkoniyatlari baxolanib,
bir necha uzaro almashuvchan variantlar, ‗ni alternativalar ishlab chikiladi. Alternativ
variantlar mas‘ul shaxslar tomonidan ishlab chikilib bevosita raxbar nazorati ostida buladi.
4)
Turtinchi boskichda alternativ karorlarning taxlili va xar tomonlama muxokamasida
karorlar ishlab chikiiladi. Kanchalik alternativ kup bulsa, shunchalik karorni optimal
variantini tayyorlash samarali buladi. Boshkaruv karorlarning turli variantlarini taxlil va
baxolash odatda ularning taxlili va xisobini EXMda takkoslash orkali kelad. Keyin dikkat
bilan xar bir variantning baxosini kurib chikishadi, shuning asosida oxirgi va optimal
variant tanlanadi. (5-boskich);
6-7- boskichlarda, shuningdek kam axamiyatli mazmunga ega bulgan, tanlangan karorni
anik tasvir beriladigan boskichdir. Bu jarayonda xujjatning ikki kismi kurib chikiladi.:
analitik va konstruktiv. Analitik kismida muammoni kelib chikish sabablari,
konsruktivlikda esa muammoni yechish uchun vositalar va resurslar, asosiy yullar va
uslublar kuriladi. Karor ishbilarmon xususiyatiga ega bulishi kerak. Boshkaruv karorlari
amaliyotda umumiy suzlar bilan kupincha ishlanadi (majbur kilmok, talab kilmok,
kursatmok, nazarda tutmok va x.k.).
Oxigi va eng zarur bokich bu 8.3. va 10 boskichlar bulib, ular kabul kilingan karorni
batafsil jarayonini tashkil etish bilan bevosita boglikdir. Boshkaruv karorlarini tayyorlash
va kabul kilish jarayonini anik tizimli yondashishni nazorat kilishni talab kiladi:
–
axborotning yagona kompleks tizimini yaratish. U ishlab chikarish jarayonining tarkibiy
kismlarini kamrab oladi, uz vaktida va anik korxonaning iktisodiy. Ijtimoiy-psixologik
axvolini tavsiflash;
Boshkaruv karorlarini ishlab chikish, kabul kilish va amalga oshirish sxemasi
Karorga oid bulgan bosh maksad va vazifani aniklash
Avvalgi tajribadagi kabul kilinadigan karorni tekshirish
Куйилган вазифанинг максадга етишиш йулини танлаш
Karor modelining axvoli va ishlab chikish uchun zarur bulgan axborot yigimi
Ечиладиган муаммоларга оид илмий ва тажрибавий маълуотларни урганиш
Ishlatiladigan, foydalaniladigan resurslar
Ха
193
- муаммолар ечишни тезлаштириш иктва ижтимоий психологик мухитлар унинг
узгариши билан боглик;
–
aloxida bulmagan va shu bilan birgalikda barcha variantli yechimlar taxlili;
–
ishlab chikarishga ta‘sir kiladigan kuchlarni aniklashgina emas, balki ular
samaradorligini xam;
–
taxlil kilish uchun operativ, xisob-kitob va statistikadan foydalanish (sxemaga karalsin).
Do'stlaringiz bilan baham: |
