Mavzu: Moliyaviy tahlil va uni tashkil etish. Reja: Kirish

Mavzu: Moliyaviy tahlil va uni tashkil etish.

Reja:

Kirish.

1. 
   Moliyaviy taxlilning mazmuni, vazifasi va manbalari.
   
2. 
   Firma va kompaniyalarning moliyaviy xolatini baxolashning o'ziga xos jihatlari.
   
3. 
   Moliyaviy taxlilning subektlari va taxlilni tashkil etish.
   
4. 
   Firma va kompaniyalarning likvidliligi, to'lov qobiliyati, kreditni to'lashga layoqatliligi: mazmuni, ularni baxolash va taxlil kilish yo'llari.
   

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish.
Ijtimoiy yunaltirilgan bozor munosabatlariga utish sharoitida turli mulkchilik shaklidagi korxona va tashkilotlarning xujalik-moliya faoliyatini taxlil etish muxim axamiyat kasb etadi. Chunki mustakil mamlakatimizning xisob tizimini tuYori yulga kuyish, shuningdek, iqtisodiy jarayonlardagi uzgarishlarni makro va mikro jixatdan taxlili, ijtiomiy yunaltirilgan bozor iqtisodiyoti rivojining muxim dastaklaridan biri xisoblanadi.

Korxonalar ishlab chikarish-tijorat va moliya faoliyatini taxlil etish asosida xukumatimiz tomonidan olib borilayotgan isloxotlar iqtisodiyotimizda ruy berayotgan uzgarishlarning aloxida olingan korxonalar misolidagi xolatiga baxo berish va shu asosda tarmok, xudud va mamlakat iqtisodining ravnakini xam belgilash mumkinligi iqtisodiy taxlil rolini nakadar muximligini tavsiflayda.

Iqtisodiy taxlilni rejali iqtisodiyot davridan bozor iqtisodiyotiga utish davridagi uzgarishlarini bir suz bilan bayon kilishni imkoni yuk. Bu uzgarishlarni uning nafakat nazariy asoslarida balki, uslubiy, tashkiliy, xukukiy, amaliy asoslarida xam kurish mumkin. Iqtisodiy taxlil firma va kompaniyalar boshkaruvini muxim vositasigina emas, balki, bozor iqtisodiyotning muxim dastaklaridan biri sifatida xam shakllanmokda.

Anik fanlar katoriga kiruvchi "buxgalteriya xisobi"ning fan sifatida shakllanganligiga 5 asrdan (agarda Luka Pochalinining 1494-yilda ikki yoklama yozuv usuliga asos solingan kitobini nashr etilishi bilan belgilasak), "audit" fanining shakllanganligiga 2 asrdan oshgan bir paytda, "iqtisodiy taxlil"ni fan sifatida shakllanganligiga endigina bir asr buldi¹. Lekin shunga karamay u uzining boy tarixiga ega.

Jumladan iqtisodiy taxlilni fan sifatida Respublikamizda ukitila boshlanganligidan buyon endigina 40 yilga yakin vakt utdi va bugunga kelib uzining rivojlanish, takomillashish boskichiga kadam kuydi.

Fan — fan bulishi uchun uzining anik ob'ektiga va shu ob'ektni urganishni vositalariga, usullariga ega bulmoYoi lozim. Moliyaviy taxlil fani xam uzining ob'ektiga va uni urganishning uslubiy asosilariga tula ega. Xuddi shu xolat uning fan sifatida ukuv dasturlariga kiritilishiga, nazariy asosini yaratilishiga, amaliyotda tashkil etilishiga, xukukiy va tashkiliy asoslarining vujudga kelishiga zaruriyat tuYodirdi. Moliyaviy taxlil "iqtisodiy taxlil" fanining negizida va uning manbalariga tayangan xolda shakllandi. Iqtisodiy taxlil faning negizida shuningdek; funktsional kiymatli taxlil, tarmoklar taxlili, staxostik taxlili, kompleks iqtisodiy taxdil, boshkaruv taxlili kabi kator fanlarni ajralib chikkanligini kurish mumkin.

Iqtisodiy taxlilning fan sifatida shakllanishida uning turli davrlarda turlicha nomlanishini aloxida ta'kidlash lozim. Jumladan; i.f.D., prof. Pardaev M. K. tomonidan uning kuyidagi shajarasi berib utiladi².

"Balansshunoslik", "Balans talkini", "balansni taxlili", "xisobot taxlili", "iqtisodiy taxlil", "sosial-iqtisodiy taxlil", "xujalik faoliyatini taxlili (iqtisodiy taxlil)"

Muallifni ushbu adabiyotida taxlil fanining sunggi uzgarishlari uz aksini topmagan. Ya'ni; boshkaruv va moliyaviy taxlilning tarkiblanishi, ular uzining maksad, mazmun va vazifalari buyicha fark etishi tavsiflanmagan.

Shu asnoda, iqtisodiyot yunalishida ta'lim olayotgan talabalarni ukuv grafiga bakalavriat yunalishi buyicha "moliyaviy va boshkaruv taxlili", magistratura talabalari uchun "moliyaviy taxlil" fanlarini ukitish kiritilganligi xam bejiz emas albatta.

Xujalik faoliyatining taxlili yoki iqtisodiy taxlil fanining bugungi kunda, "moliyaviy taxlil" va "boshkaruv taxlili" sifatida kayta tarkiblanishi bir jixatdan tuYoridek. Lekin uning boshka tomoniga axamiyat berish lozim. Chet el adabiyotlarini kuzatishdan shunday xulosaga kelish mumkinki, tarkiblar orasida bir xillik va farklanishni sezish mumkin. "Moliyaviy taxlil" fanida bu uxshashlik mavjud. Lekin "boshkaruv taxlili"ni fan sifatida shakllanishida farklanish bor. Negaki, boshkaruv taxlili boshkaruv xisobini ichida ukiladi. Shuni xisobga oladigan bulsak xorijiy yoki iqtisodi rivojlangan davlatlarda boshkaruv taxlili aloxida fan sifatida shakllanmagan.

Fanning - nomi yoki uning urganish ob'ektidagi uzgarishlar albatta uning mazmuniga yoki xizmat vazifalarini belgilashga ta'sir etmaydi. Moliyaviy taxlilni Ûzbekistonda aloxida fan sifatida shakllanishiga zaruriy jixatdan barcha shart - sharoitlar shakllandi deyish mumkin. Bu zaruriyatni uning nazariy manbalarida xam, xukukiy va uslubiy, tashkiliy asoslarida, ilmiy asoslarida xam kurish mumkin.

Nazariy asoslari buyicha etarlicha manbaga ega bulindi. Jumladan: uzbek va rus tillarida chop etilgan Pardaev M.O'., Isroilov B.ning "moliyaviy taxlil"³, "Iqtisodiy taxlil"⁴, "Moliyaviy taxlil metodologiyasi"⁵, Vaxobov A., Ibroximov A.T.ni "moliyaviy taxlil"⁶, Ibragimov A.T. ni "iqtisodiy taxlil"⁷, Abdukarimov I.T.ni "moliyaviy xisobotni ukish va taxlil kilish yullari"⁸, "Kak chitat i analizirovat finansovuyu otchetnost", Voljin I., Ergeshboev V.P.ni "moliyaviy taxlil"⁹ kitoblari shular jumlasidandir. Bu ruyxatni istagancha davom ettirish mumkin. Shuningdek, rus mualliflari Kovalev V.V. "Finansovuy analiz"¹⁰, Sheremet A.D., Sayfulin R.S.ning "metodika finansovogo analiza"¹¹, Petrov V.V., Kavalev V.V. ni "kak chitat balans"¹² kitobi orkali xam moliyaviy taxlil fanining fan sifatida tula shakllanganligini tavsiflash mumkin.

Bugungi kunda moliyaviy taxlilni nazariy asosi nixoyatda boy. Bu jixat uzgarishlarni, moliyaviy taxlilni tashkil etilishi, xukukiy va usulubiy asoslarida xam izoxlab utish mumkin.

Moliyaviy taxlil uz ichiga taxlilni kaysi kulamini olishi yuzasidan olimlar urtasida xaligacha anik tuxtam yuk. Uning korxona moliyaviy xisobotining barcha elementlari olinadimi yoki uning umumlashgan ma'lumotlarigina kiritiladimi?

Xozirgi manbalarga tayangan xolda moliyaviy taxlilning ob'ektiga moliyaviy xisobot shakllari asosida urganiladigan ushbu ukuv kullanmada tarkiblangan bob va mavzularni kiritish mumkin. Bu mavzular soni xam "moliyaviy taxlil" fani buyichi nashr etilgan adabiyotlardan fark etadi. Jumladan; M.V Pardaev uzining "moliyaviy taxlil"¹³ ukuv kullanmasida uni 3 ta kism va 23 ta urganiladigan savolga bulib beradi. Vaxobov A., Ibragimov A.T.ni "moliyaviy taxlil"¹⁴ kitobida 8 ta bob va 57 ta urganiladigan savol, Voljin I.O. va Ergashbaev V.P.ni "moliyaviy taxlil"¹⁵ kitobida esa 2 ta kism va 22 ta urganiladigan savoldan iborat kilib kursatiladi (kaysidir adabiyotda ularni soni 8 ta, rus tilida nashr etilgag adabiyotlarda esa undan xam kuprok mavzular berib utiladi).

Moliyaviy taxlilni predmeti (ob'ekti) deb - firma va kompaniyalarni moliyaviy xolatini yakuniy xisobot shakllarida ifodalangan axborotlarga tayangaya xolda kursatkichlar asosida ichki va tashki omillarga boYolik ravishda davriy urganishga aytiladi.

Moliyaviy taxlil fanining metodi, uslubiy asosini firma va kompaniyalar moliyaviy xolatini urganishda kullaniladiga: usullar majmuasi tashkil etadi. Bu usullar majmuasiga moliyaviy xisobotlarni "ukish", "gorizontal taxlil etish", "vertikal taxlil etish", "asos (trend) taxlili", "omilli taxlil", "moliyaviy koeffitsentlar" usullari kiradi.

Moliyaviy taxlilni uslubiy asoslari deganda uni utkazishni tartib-koidalari tushiniladi. Bu tartib koidalar sifatida xar bitta firma va kompaniya mulki, kapitali va majburiyatlarini taxlil etishni, ularni moliyaviy va iqtisodiy saloxiyatini, samaradorligini, moliyaviy natijaviyligini kompleks baxolashni, firma, kompaniya moliyaviy barkarorligini, tulovga kobilligini, bozor va ish aktivligi, xususiy kapital va moliyaviy koeffitsentlar taxlilini utkazishni tartib koidalarini belgilash mumkin.