181
reglamentlash va tashkiliy meyorlash turi mavjud. Tashkiliy reglamentlash vositasida
davlat boshkaruvchi va boshkariladigan tizimga ularning makbul nisbatini, tashkiliy
tizimini va xar bir darajada boshkaruv chegaralarini aniklash maksadida ta‘sir etadi.
Tashkiliy reglamentlashga misol kilib lavozimlar xakida Nizomni kursatish mumkin.
Tashkiliy meyorlash xujjatlari vositasida xom-ashyo, materiallar sarfini meyorlash,
maxsulotlar ishlab chikarishga mexnat sarfi ishlab chikarish fondlaridan foydalanish
texnikaviy va texnologik meyorlar (standartlar, meyorlar, kayta ishlov berish usuli, tartibi
va x.k.) ishlab chikarishini tashkil etish meyorlari (makbul ishlanma kulami).
Ta‘sir etishning farmoyish usullari cheklovchi xujjatlarda kuzda tutilmagan mavjud
vaziyatdan kelib chikkan xolda kundalik jadal boshkarish maksadida kullaniladi.
Farmoyish ta‘sirining asosiy maksadi boshkaruv apparatining anik xarakati,
boshkaruvning barcha bulinma va xizmatlari barkaror ishlashini ta‘minlab berishdan
iborat. Ta‘sir etishning farmoyish usullari buyruk, farmoyish, kursatma va boshka meyoriy
xujjatlar asosida amalga oshiriladi.
Buyruk - bu raxbarning kul ostidagi xodimlardan ma‘lum vazifani bajarishni yozma yoki
ogzaki ravishda alab kilishidadir. Buyruk fakat chizikli boshkaruv tizimi raxbari
tomonidan beriladi. Farmoyish - xodimlardan ayrim ishlab chikarish va xujalik
masalalarini xal etishni talab kilishdir. Farmoyish boshlik urinbosarlari, xizmatlar
boshliklari, ular ega bulgan vakolatlari doirasida beriladi. Boshkaruv amaliyotida
kullaniladigan ta‘sir kilish usullaridan biri - ogzaki kursatmadir. Ta‘sir kilish usullaridan
biri - ogzaki kursatmadir. Ta‘sir etishning bunday shaklini barcha darajadagi raxbarlar,
lekin kupincha kuyi darajadagi komandirlar, brigada boshliklari, ustalar kullaydilar.
Farmoyish vositasida ta‘sir etish bajarish muddatlari bilan fark kiladi. buyruk va
farmoyishlar uzok yoki kiska muddatda muljallangan buladi.
Ґar bir buyruk yoki farmoyishda kanday vazifa bajarilishi, kachon bajarilishi kerakligi
belgilanadi. Ta‘sir etishning farmoyish usuli tashkiliy ta‘sirga nisbatan uning bajarilishini
nazorat kilishni kuprok talab etadi. Ijro etishning borishi nazorat kilingandan sung yana
farmoyish bilan ta‘sir etishga extiyoj tugiladi. Farmoyish usulining kullanish kulami
boshkaruv kadrlari malakasi, tashabbuskorligi va kobiliyatiga boglikdir.
Korxonani boshkarishda farmoyish bilan ta‘sir etish fakat konunga zid bulmagan
xoldagina bajarilishi kat‘iy bulgan xukukiy kuchga ega buladi. Shu sababli barcha
tizimdagi tashkiliy-farmoyish faoliyati mavjud konunchilikka buysungan xolda amalga
oshishi lozim.
Intizomiy ta‘sir usullari tashkiliy barkarorlashtiruvchi va farmoyish vositasida ta‘sir etish
usullarini tuldirib, intizomiy talablar va majburiyatlar tizimi vositasida tashkiliy alokalar
barkarorligini ta‘minlashga karatilgandir.
Do'stlaringiz bilan baham: