Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet345/389
Sana30.12.2021
Hajmi2,43 Mb.
#97407
1   ...   341   342   343   344   345   346   347   348   ...   389
Bog'liq
kichik biznes va tadbirkorlik

 
 
MAVZU 10.  MENEJMENT USULLARI  
 
10.1.Menejmentning iktisodiy usullari. 
10.2.Menejmentning tashkiliy farmoyish usuli. 
10.3.Menejmentning ijtimoiy-psixologik usullari. 
 
10.1.Menejmentning iktisodiy usullari. 
Boshkaruv usullari bu bosharuv subyektining boshkaruv obyektiga maksadli yunaltirilgan 
ta‘sir  utkazishning  usullari,  ya‘ni  boshkaruvchining  u  boshkarayotgan  ishlab  chikarish 
kollektiviga  kuyilgan  maksadlarga  erishish  jarayonida  uning  faoliyati  koordinasiyasini 
ta‘minlashdir. 
Boshkaruv  usullari  vositasida  iktisodiy  jarayonlarga  va  ishlab  chikarish  katnashchilariga 
moddiy,  moliyaviy,  energiya,  mexnat  resurslarini  imkoni  boricha  kam  sarf  kilib  yukori 
natijalarga  erishish  maksadida  ta‘sir  etiladi.  Ishlab  chikarish  samaradorligi  kup  jixatdan 
boshkaruv usullari mukammalligi va tugri shakllanligi bilan uzviy boglikdir. 
Boshkaruv  usullari  boshkaruv  fanida  muxim  urinni  egallab,  boshkaruv  konun  va 
tamoyillari bilan uzviy boglikdir. Mexnat jamoasiga  ta‘sir etish usullari orasida boshkaruv 
mexanizmi  uchun  bozor  iktisodiyoti  sharoitida  boshkaruv  obyektiv  konunlari  talablariga 
muvofik  keluvchilarigina  eng  makbul  va  maksadga  muvofik  deb  xisoblanadi.  Buning 
moxiyati  shundaki, boshkaruv usullari bozor iktisodiyotiga  mansub  konunlar  tizimi  bilan 
uzviy boglikdir. 
Boshkaruv usullari tashki va ichki omillar ta‘sirida uzgaradi. Tashki omillarga: tashki va 
ichki  sharoit  uzgarishi,  iktisodiyotni  boshkarishda  tub  isloxatlarni  amalga  oshirish,  xalk 
xujaligining texnikaviy kurollanganlik darajasini boshkarish tizimida uzgarishlar (iktisodiy 
isloxatlar,  iktisodiyotni  boshkarishning  tarmok  tizimidan  xududiy  tizimiga  utish  va  x.k.) 
kiradi.  Ichki  omillarga:  jumlasiga  yirik  ishlab  chikarish  birlashmalarini  tashkil  etish 
asosida  ishlab  chikarish  konsentrasiyasini  amalga  oshirish;  korxona  kattaligi  uzgarishi 
natijasida  uning  bir  guruxdan  ikkinchisiga  utkazilishi;  ishlab  chikarish  ixtisoslashish 
darajasi  uzgarishi;  mexnatning  texnika  bilan  ta‘minlanish  darajasi  yaxshilanishi;  ishlab 
chikarishni rejalashtirish va jadal tartibga solishning mavjud usullarini takomillashtirish va 
yangilarini  joriy  kilish  (tarmokli  rejalashtirish  va  boshkarish;  ishlab  chikarishni  uzluksiz 
tezkor  rejalashtirish,  ishlab  chikarishni  boshkarishni  avtomatlashtirilgan  tizimini  kullash 
va x.k.) kiritish mumkin.  
Boshkaruv  usullari  bevosita  ijtimoiy-iktisodiy  munosabatlarga  ta‘sir  etuvchi  ishlab 
chikarish usuli rivojlanishi va jamiyat ishlab chikarish kuchlari usishi bilan uzgarib boradi. 


 
179 
Iktisodiyot  muvaffakiyatli  rivojlanishda  boshkaruv  usullarini  tugri  tanlash  xam  muxim 
axamiyatga ega. 
Boshkaruv usullarini iktisodiyotning ma‘lum anik soxalarida amal kilishning turli yullari 
orasidagi umumiy xodisa sifatida ajratish mumkin. Masalan, boshkaruv darajalari buyicha 
boshkaruv  usullari  (davlat  sektorini  boshkarish  usullari,  sex,  korxona,  birlashma, 
mintakani  boshkarish  usullari),  yoki  tarmoklarni    boshkarish  usullari  (sanoat,  transport, 
kishlok  xujaligini  boshkarish  usullari)  xakida  suz  yuritish  mumkin.  Shuningdek,  turli 
subyektlri tomonidan kullaniladigan boshkaruv usullarini ajratib kursatish mumkin. Davlat 
boshkaruvi  usullari  jamoat  tashkilotlarini boshkarish usullari. Yoki  iktisodiyotning ayrim 
soxalarida  kullaniladigan  boshkaruv  usullarini  (ishlab  chikarishni,  moliyaviy  soxani,  fan 
va maorifni boshkarish usullari)ni xam kuzda tutish lozim. 
Boshkaruv  tashkilotlari  tizimi  bilan  turli-tumanligi  bu  tashkilotlar  faoliyati  usullarini 
ajratish uchun asos bulib xizmat kiladi. Bu yerda suz vazirliklar, assosasiyalar, aksionerlar 
jamiyati, davlat kumitalarini boshkarish usullari xakida suz boradi. 
Va  nixoyat,  turli  turkumga  kiruvchi  ishlovchilar  boshkaruv  faoliyatida  menejerlar, 
direktorlar,  bulimlar  boshliklari  tomonidan  kullaniladigan  boshkaruv  usullarini  ajratib 
kursatish mumkin. 
Demak,  boshkaruv  nazariya  va  amaliyotida  turli  boshkaruv  usullari  mavjuddir.  Ular 
boshkaruv usullarining xar bir guruxi uz xususiyatlariga ega bulgan tizimni tashkil etgan. 
Xalk    xujaligini  boshkarishda  kuyidagi  usullardan  foydalaniladi:  iktisodiy,  tashkiliy, 
ijtimoiy,  psixologik  va  xukukiy.  Boshkaruvning  bu  usullari  uzaro  uzviy  boglikdir,  shu 
sababli  ularning  birortasiga  ortikcha  axamiyat  berish  butun  ishlab  chikarishning  normal 
borishi  buzilishiga  olib  keladi.  Xozirgi  davrda  bozor  iktisodiyotini  boshkarishning 
iktisodiy usullari muxim axamiyat kasb etmokda. 
Boshkaruvning iktisodiy usullari kishilarga iktisodiy manfaatlar orkali ta‘sir kursatadi. 
Iktisodiy  usullarning  moxiyati  xodimlar  va  ishlab  chikarish  jamoasiga  ular  manfaati 
bulishini ta‘minlovchi iktisodiy sharoit yaratishdan iboratdir. Boshkaruv usullari tizimida 
iktisodiy usullar yetakchi urinni egalaydi. 
Iktisodiy  usullar  iktisodiy  ta‘sir  vositalari  yigindisidan  (narx,  kredit,  biznes-reja,  foyda, 
soliklar, ish xaki, iktisodiy ragbatlantirish va x.k.), ya‘ni xujalik faoliyatiga ta‘sir etishning 
xar  bir  jamoa  mos  xujalik  bugini  bilan  uzviy  alokada  amal  kilishini  ta‘minlovchi 
tadbirlaridan iboratdir. 
Bozor  mexanizmining  muxim  vazifalaridan  biri  biznes  reja  va  bozorning  uzviy  boglik 
bulishiga imkon yaratuvchi pul va tovar resurslari tugri nisbatini ta‘minlashdir. 
Bozor  -  bu  tovar-pul  munosabatlarining  doimo  soklanuvchi  balansidir.  Bozor 
munosabatlari  sharoitida  rejali  iktisodiyotga  nisbatan  kat‘iy  boshkaruv  tizimi  urnatiladi. 
Bozor  tamoyillari  xujalik  raxbarlaridan  tashabbuskorlik,  korxona  faoliyati  masalalari 
buyicha yukori natijalarga erishish maksadida kayishkoklik, tavakkalchilikni talab etadi. 
Bozor  iktisodiyoti  ma‘muriy-buyrukbozlik  tizimiga  nisbatan  karama-karshi  tizim  bulib, 
bozorda narx, solik, kredit vositasida tartibga solish eng avvalo ijtimoiy maksadda amalga 
oshiriladi. Bozor iktisodiyoti sharoitida narx va ish xaki uzgarishni kat‘iy tartibga solmay 
barkarorlikka erishib bulmaydi. 
Shunday  kilib, boshkaruvning iktisodiy  usullari  juda  keng  imkoniyatlarga  eag  bulib, ular 
moxirona va uz vaktida tashkiliy-farmoyish, ijtimoiy-psixologik va xukukiy usullar bilan 
kushib olib borilgan takdirda yaxshi natijalarga erishish mumkin.  


 
180 
Korxonalar,  aksioner  jamiyatlari,  firmalarda  muxim  boshkaruv  usullaridan  biri  -  biznes-
rejalardir.  U  iktisodiy  jarayonlarni  umummilliy  manfaatlarni  kuzlab,  xujalik  amaliyotida 
obyektiv iktisodiy konunlardan foydalanish asosida, ongli ravishda, bir maksadga  intilgan 
xolda boshkarishning uzaro uzviy boglik tizimidan iboratdir. 
Biznes-reja  vositasida  xal  etiladigan  asosiy  vazifalar  kuyidagilardan  iborat:  iktisodiyot 
rivojlanishi  yunalishlari  va  maksadlarni  amalga  oshirish  yullarini  kursatish, 
iktisodiyotning  barkaror,  mutanosib  usishini  ta‘minlash,  moddiy,  mexnat  va  moliyaviy 
resurslarni  tarmoklar  va  ishlab  chikarishlar  urtasida  taksimlash  va  kayta  taksimlash,  fan-
texnika  tarakkiyoti  yutuklarini  joriy  etishni  ta‘minlash;  tarmoklararo  integrasiya,  tarmok 
ichida  ixtisoslashuv  va  sanoat  kooperasiyasini  chukurlashtirish;  xujalik  yurituvchi 
subyektlar faoliyatini tezkor tartibga solish va koordinasiya kilish. 
Biznes-reja  korxona,  aksionerlar  jamiyati,  konsernlar  faoliyatining  xamma  tomonlarini: 
maxsulot  ishlab  chikarish  va  sotish;  moddiy-texnikaviy  ta‘minot  va  ishlab  chikarish 
fondlaridan  foydalanish,  mexnat  va  ish  xaki,  jamoada  ijtimoiy  jarayonlar  va  x.k.larni 
kamrab oladi. Bozor munosabatlari sharoitida ularga rejalashtirish borasida keng xukuklar 
beriladi. 
 

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   341   342   343   344   345   346   347   348   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish