Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan


 – MAVZU. MENEJMENT FAOLIYATIDA TADBIRKORLIK VA BIZNES



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet342/389
Sana30.12.2021
Hajmi2,43 Mb.
#97407
1   ...   338   339   340   341   342   343   344   345   ...   389
Bog'liq
kichik biznes va tadbirkorlik

9 – MAVZU. MENEJMENT FAOLIYATIDA TADBIRKORLIK VA BIZNES. 
 


 
174 
9.1.Bozor iktisodiyoti sharoitida tadbirkorlik va biznes               tushunchalari. 
9.2.Biznesni tashkil etish, uning maksadi, soxalari va turlari.  9.3. Biznes obyektlari 
va subyektlari. 
 
9.1.Bozor iktisodiyoti sharoitida tadbirkorlik va biznes tushunchalari 
Menejmentda tadbirkorlik faoliyati deganda – ishni tashkil etishga ta‘sir kursatdigan shart 
–  sharoitlar  va  omillar  borligi  tushuniladi.  Tadbirkorlik  faoliyatining  maksadlari  va 
vazifalari  bevosita  bozor  tamoyillaridan  kelib  chikadi.  Ma‘lumki  bozor  iktisodiyoti 
sharoitlarida  sotuvchilar  uz  tovarlarini  imkoni  boricha  kuprok  foyda  beradigan    kilib 
sotishga xaridorlar esa bu tovarlarni imkoni boricha arzonrok kilib xarid kilishga intiladi. 
Ularning  manfaatlari  bozordagi  baxolar  mexanizmi  orkali  muvozanatlashadi.  Shu 
munosabat  bilan  bozor  iktisodiyotining  kanday  tomoyillari  tadbirkorlarga  xos  bulib 
xisoblanadi degan savol tugiladi. Avvalo xususiy mustakilllik, ya‘ni avtonomiya tamoyili. 
Iktisodiyotdagi  xamma  erkin  xarakat  kiladigan  iktisodiy  subyektlardan  kelib  chikadi. 
Shuning uchun tadbirkor kishi amaldagi konunlar doirasida uz istamiga karab ish yuritishi 
mumkin. 
Erkinlik  tamoyili,  birinchidan  tadbirkorlar  uchun  muayan  imkoniyatlar  bulishini,  xujalik 
faoliyati  erkinligini  va  kanday  bulmasin  biror  ish  bilan  shugullanish  erkinligini  kuzda 
tutadi. 
Ikkinchidan,  boshka  imkoniyatlar  xam  nazarda  tutiladi;  shartnomalartuzish  erkinligi, 
birlashish  va  rakobat  kilish  erkinligi  bor.  Uchinchidan,  tadbirkor  ishi  uz  mulkidan  uz 
xoxishiga karab  foydalanish  xukukiga ega  buladi. Umumiy  vaktda tadbirkor  konun  bilan 
belgilab kuyilgan xak – xukuklarini e‘tiborga olish kerak. 
Zamonaviy menejer jamoatishlab chikarishda : a) boshkaruvchi, b) diplomat, v) yetakchi, 
g) murabbiy, d) inovator, ye) inson sifatida maydonga chikadi. 
Boshkaruvchi  –  menejer.  Menejerning  bu  funksiyasi  azaldan  unga  xos  bulgan  an‘anaviy 
funksiya xisoblanadi. Boshkaruvchilik vazifasini ado etar ekan, menejer xokimiyatga ega 
shaxs bulib koldi. Xozirgi sharoitlarda xokimiyat tanxo bir kishiga tegishli bulmay kolishi 
uchun  xokimiyatni  kulda  tutuvchi  kishidan  bugungi  kunda  xam  kat‘iyat,  xam  ma‘lum 
darajada  muloyimlik  kursatish  talab  etiladi.  Boshkaruvchi  menejer  xalos,  uz  lafzida 
turadigan,  yuksak  kasb  maxoratiga  ega  ish  yuzasidan  mezoni  uzlashtirilgan,  notik, 
maslaxatchi, pedogog va psixolog maxoratiga erishgan bulishi  kerak.  
Diplomat    -  menejer.  Sungi  un  yilliklar  davomida,  ayniksa,  keng  yoyilgan  menejerlik 
malakalari  va kunikmalari  orasida  bularning  avvalo  muzokaralar  olib borish bilan  boglik 
xillarini tilga olib utish lozim. Urta va oliy bugin menejerlari xozirgi kunda uzlarining ish 
vaktlarini  asosan  odamlar  bilan  alokalar  boglash  va  bu  alokalarni  kengaytirishga,  ish 
soxasidagi  alokalarni  chukurlashtirish,  shartnomalar,  bitimlar  tuzish,  xukumat  bilan 
urnatiladigan  munosabatlarni  yulga  kuyishga  sarflaydilar.  Xar  xil  vositachilik  ishlarida 
menejerlarning ishtirok etishi tobora kuprok zarur bulib koldi. Mana shularning xammasi 
uchun kishida aloxida, ya‘ni diplomatlarga xos kobiliyatlar bulishi kerak. 
Yetakchi-menejer. Zamonaviy menejer, menejerlik ishlaridan tashkari yetakchilik ishlarini 
xam  olib  olib  boradi.  Menejment  xususidagi  Amerika  nariyotchilari  «xar  bir  menejer 
yetakchi bulishi lozim» degan ishorani allakachon urtaga tashlashgan. Menejerlik vazifasi 
bir  ma‘noni  anglatmaydi.  Bizda  menejerlik  vazifasi  deyilar  ekan,  kupincha  biznesning 
moddiy  tizimi  faoliyatini kuvvatlab borish uchun  zarur  bulganligi  professional  xarakatlar 


 
175 
tushuniladi.  Bizda  bu  utmishda  kolgan.  Biznesning  insonga  xos  bulgan  boshka  avlod 
tizimi ya‘ni boshkarishinng asosiy obyekti bu urinda guyo chetda kolib ketgan. Lekin bu 
vazifani yaxshi uddalash uchun menejer odamlarni uziga ergashtirib boish kobiliyatiga ega 
,ya‘ni yetakchi bulishi lozim.Zamonaviy nuktai nazarga muvofik yetakchilik funksiyalari 
ikki  kismdan  –  professional-texnokratik  va  emosional-shaxsga  oid  kismlardan  tarkib 
topgan. 
Murabbiy – menejer. Ishlab chikarish  jaryonlari murakkblashib borgani sayin xodimlarga 
kuyiladigan  talablar  ortadi.  Bir  tomondan  xodimlarning  texnologik  bilimlarini  oshirish 
extiyoji  paydo  bulsa,  ikkinchi  tomondan  ular  xayot  faoliyatining  ma‘naviy  tomonlarini 
kamolotga yetkazish zaruoriyati tugiladi. 
Murakkablashib  borayotgan  texnika  texnologiya  mutaxassislarga  uzluksiz  kasb  ta‘limi 
berib  borish  zaruriyatini  tugdirishi  xech  kimda  shubxa  uygotmaydi.  Bu  ravshan,  shunga 
kura biz, kup surishtirmasdan bu ishag talaygina mablaglarni sarflaymiz. Lekin xodimlarni 
ma‘naviy  tomondan  kamollotga  yetkazish  borasida  biz  sustkashlik  kilmokdamiz  va 
shuning  uchun  ishlab  chikarishda  zarar  xam  kuramiz.  Vaxolanki  xodimlarning  yaxshi 
tarbiya  kurganligi  yuksak  ma‘naviy  axlokka  ega  ekanligi  tarakkiyot  chukkisiga  chikkan 
iktisodiyotning  mintakadan  mintakaga  utib  borishi  uchun  xal  kiluvchi  shart  bulib 
xisoblanadi. 
Muvaffakiyat  kozonishni  muljdallaydigan  menejer  xodimlarni  odob-axlok,  xis-xayajon 
tomonidan  tarbiyalab  borish  barcha  menejerlik  ishlarining  muxim  tomonidir,  degan 
tegishli xulosaga kelish lozim. 
Innovator 
 

menejer. 
Fan 
texnika 
tarakkiyotining 
informasion 
yuksalish 
sharoitlarida(birinchi  yuksalish  kishlok  xujalik  ekinlarini  joriy  etish  bilan,  ikkinchi 
sanoatning  tubdan  uzgarish  bilan  boglangan).  Menejerlik  ishining  eng  muxim 
tomonlaridan    biri  innovasiyalar  buyicha  faoliyat  olib  borishdir.  Shiddat  bilan  davom 
etayotgan  fan-texnika  inkilobi  sharoitlarida  innovasiyalar  xususida  kimki  sustkashlik 
kiladigan bulsa, u tez orada orkaga utib koladi. Innnovasiyalarning zarurligini tushuntirish 
juda  oson.  Eskirib  kolgan  asbob  uskunalarni  tiklash,  yangiliklarni  joriy  etishdan  mablag 
tejab  kolishdan  kura  yangi  texnika  va  texnologiya  bazasida  mexnat  unumdorligi  va 
maxsulot sifatini kutarish ancha oson va tezrok buladi. 
Menejer  avvalo  insondir.  Menejer  tashki  energiya  manbalaridan  ishlaydigan  mashina 
emas.  Shuning  uchun  xam  insonga  xos  bulgan  xususiyatlardan  xech  biri  unga  begona 
emas.Menejer  tor  bilim  natijasida  yetishtirilgan  ijtimoiy  sifatlarining  murakab  bir  tizimi, 
ya‘ni  shaxsiyatli  kishidir.  Xar  bir  menejerning  uz  xulk  atvori  bilan  belgilanadigan  uz 
tabiati bor. Lekin odam tabiatining xar kay  si  tomoni  xam  menejerlik  vazifalarini  ado 
etishga  yordam  beravermaydi.  Yaponiya  firmaning  menejerlari  ishchilar  mexnatining 
samarasini  oshirish  va  ularni  maxsulot  sifaini  tinmay  takomilalshtirib  borishga  undash 
uchun  mana  bunday  ma‘naviy  koidaga  amal  kilib  borishadi:  Bizning  tamoyillarimiz  – 
jamiyatimizni  rivojlantirish  va  farovonligini  oshirish  borasida  uz  ma‘suliyatlarini  anglab 
yetish. Jaxon madaniyatini chnada tarakkiy ettirishga uz-uzini bagishlash. Bizning kredo- 
madaniyat tarakkiyoti mavxum bir narsa emas. Bizning xzamamiz birgalikda xarakat kilib, 
madaniyat  tarakkiyotigi  uz  ulushimizni  kushib  boramiz  Bizning  xar  birimiz  buni  doimo 
yodda tutmoimiz kerak. Xar ishda firmaga sadokatli bulish muvaffakiyat keltiradi. 


 
176 
Ma‘naviy kadriyatlarimiz: a) ishla chikarishin takomillashtirish yuli bilan millatga xizmat 
kilish; b) xalollik; v)uy\unlik va xamkorlik; g) sifat uchun kurash; d) uz kadrini bilish va 
buysunish; ye) firma bilan payvasta bulib yashash; j) firmaga minnatdorchilik. 
 
Boshkaruv sikli. 
Boshkaruv  sikli  turtta  vazifani  ado  etadi,  bular  –  rejalashtirish,  tashkil  etish,  motivasiya 
nazoratidir. Bu vazifalar moddiy boyliklar yaratish mablag bilan ta‘minlash, marketing va 
boshkalarga doir boshkaruv faoliyatining xamma turlarini uz ichiga oladi.  
Rejalashtirish.  Bu  vazifa  moxiyat  e‘tibori  bilan  karorlar  tayyorlash  jarayonidir. 
Rejalashtirish  boskichlari:  a)  maksadni  urtaga  kuyish,  b)  mavjud  imkoniyatlar  shart  – 
sharoitlarni  aniklash,  v)  mukobil  shartlarni  belgilab olish, g) eng  yaxshi  yulni  tanlash, d) 
rejani ishga solish va bajarish. 
Tashkil  etish  –  tashkil  etish  vazifasi  menejer  va  ijrochilar  faoliyatini  tartibga  solishga 
karatilgan.  Bu  avvalo  menejerning  uz  imkoniyatlariga  baxo  berishi,  uziga  buysunadigan 
xodimlarni  urganib  chikish,  xar  bir  xodimning  saloxiyati,  nimalarga  kodirligini  aniklab 
olish,  kuchlarni  joy  joyiga  kuya  bilishdir  va  xakozo.  Mana  shu  tashkilotchilik  boshidan 
oxirigacha korxonaning juda anik strukturalari doirasida utadi. 
Motivasiya  –  tayyorgarlik  choralarini  kurib  bulganidan  keyin  menejer  ta‘minlash  kerak. 
Shu  maksadda  kuyidagilardan  foydalaniladi:  a)  ragbatlantirishdan  ya‘ni  tashki  omillar 
(moddiy  va  ma‘naviy),  xodimni  jushkin  faoliyatga  undashdan,  b)  asl  motivasiya,  ya‘ni 
xodimda  mexnatga  ichki  (psixologik)  ragbatlar  xosil  kilishdan.  Bu  urinda  kuyidagilar 
muxim  bulib  xisoblanadi:  mexnatda  ma‘nfatdorlik,  mexnat  faoliyatiga  extiyoj  sezish, 
mexnat faoliyatidan kanoat tuygusini xis kilish muximdir. Mana shu boshkaruv  vazifasini 
muvoffakiyat  bilan  ado  etish  uchun  menejer  mulokot  olib  borish,  alokalar  boglashning 
turli jixatlarining yaxshi bilimi, uzida tegishli malaka va kunikmalarni rivojlantirib borishi 
shart. Boshkaruv siklining aylanib turishi, ma‘lumki menejer doimo boshkaruv vazifalarini 
ado etib borish bilan band buladi. Agar uz korxonasi istikbolni ta‘minlab berishni istasa, 
boshkaruv ishining xamma tavsilotlariga jiddiy kirishmogi lozim.  

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   338   339   340   341   342   343   344   345   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish