|
17-MAVZU . XUKUKIY MENEJMENT
17.1.Boshkaruvning xukukiy muammolari.
17.2.Korxonada xukukiy boshkaruv.
17.3.Korxona moliyalarini xukukiy boshkarish.
17.1. Boshkaruvning xukukiy muammolari
davlati boshkaruvini xar bir soxada tashkil etish, ayniksa iktisodiyotda, xukukiy
botshkaruvsiz tasavvur etish kiyin. Bunda boshkaruv orgnalrini xukukiy majburiyatlarini
aniklash, ularning faoliyatining forma va usullarini reglamentlash va xokazolar.
Boshkaruv soxasida xukukiy tartibga solishning eng birinchi vazifasi boshkaruv
organlarining kompetensiya masalalarini xalo etish, bu orgnalarning xak-xukuklari va
majburiyatlarini aniklash; ularni turli orgnalar, struktura bulinmalari va boshkaruv
shaxslari urtasida taksimlanishi, u yoki bu boshkaruv karorlarini kaysi darajada kabul
kilinishini kursatish. Bu masalalar tez va doimiy ravishda yechilmaydi va ijtimoiy
rivojlanish doimo kurib chikishni takozo etadi.
Xukukiy tartibga solish masalalarning kupchiligi bozor talabiga bigoan uz yechimi
uchun mutlako boshkacha yondashuvni talab etadi. Bu yerda yangi muammolar xam
paydo buladi, ya‘ni davlat mustakilligi va ilmiy-texnikaviy progress boglik.
Korxonalarni davlat mulkidan chikarish va xususiylashtirish, tarmoklarning, korxonalar va
aksioner kompaniyalarning xujalik xisoblarini mustaxkamlanishi, ularning erkinligining
kengayishi, mexnatning iktisodiy kursatkichlarining oshishi, ularning xukuklarini anik
mustaxkamlash va ularinng yukori boshkaruv organlari bilan uzaro alokasini tartibga
solishni talab etadi.
223
Korxona tugrisidagi konun bilan korxonalarning xujalik mustakilligi kengaytirilgan,
ularning .kori boshkaruv orgnalari alokalariga oid kup masalalar xal etilgan va undan
tashkari korxona mustakilligi xukukiy asoslangan. Sunggi kabul kilingan normativ aktlar
turli organlar urtasida kompetensiyani chegralarini belgilashda sezilarli uzgarishlar kiritdi
– asosan boshkaruvni desentralizasiya yunalishida.Shuning bilan birga xukuk va
majburiyatlar urtasida nisbatan va ularning xajmini anik belgilash masalani xal etilshi
lozim: boshkaruvning xar bir organi tugrisida nizomini ishlab chikishda, boshkaruv
shaxslari urtasida majburiyatlarni taksimlashda. Agar boshkaruv organiga, uning struktur
bulinmasiga yoki biror boshkaruv shaxsga ma‘lum vazifalarni bajarish buyicha
majburiyatlar yuklatilsa, unda ushbu majburiyatlarni bajarish uchun lozim buladigan
vositalar bilan ta‘minlanishi kerak. Bu vositalarga kuyidagilar kiradi:boshkaruv
vakolatlarini, kerakli xukuklarini va ularning yuklatilgan majburiyatlarga mosligi. Afsuski,
bu shart amaliyotda kupincha bajarilmaydi, ntijada boshkaruv organining xar bir daraja va
xar bir boshkaruv shaxsning ishining samaradorlgini pasayib ketadi.
Boshkaruv soxasida xukukiy tartibga solishning asosiy vazifasi uni nafakat tartibga solish,
balki boshkaruv karorini ishlab chikish va kabul kilish jarayonini xam tartibga solishdadir.
Kabul kilinayotgan karorlarni optimallashtirish boshkaruv orgnalrining karor ishlab
chikish va kabul kilish jarayonini reglamentlovchi aktlar tizimini ishlab chikish sharoitida
ta‘minlanishi mumkin.
17.2. Korxonada xukukiy boshkaruv.
Korxonada shuquqiy boshqaruv deganda boshqaruvning shuquqiy munosabatlarini
tartibga solish tushuniladi. Bu korxonaning ma‘muriy va xijalik faoliyati qonunlar va
tegishli shuquqiy shujjatlarga asosan amalga oshirilishi zarur deganidir.
Shuquqiy boshqaruv tashkilotida shuquqni suiiste‘mol qilish volyuntarizm va
boshqaruvning ma‘muriy-buyruqbozlik usullari vujudga kelishi uchun obyektiv sharoitlar
yaratishini shisobga olish kerak. Afsuski, korxonalardagi kipgina ijrochilarga
majburiyatlar istalgancha yuklanadi-yu, ammo shech qanday shuquqlar berilmaydi. Barcha
shuquqlarni rashbarlar iz qillariga oladilar. Bu xodimlarning boshqaruv tashkilotiga
ta‘sirini chegaralaydi, ularning manfaatlarini kamsitadi. Shuquqiy boshqaruv tashkiloti
shar qanday mansabdor shaxs va boshqaruv organi belgilangan qonun-qoidalar va
normalarni buzganlik uchun javob berishini nazarda tutadi. Boshqaruv meshnat shuquqi,
ma‘muriy va xijalik shuquqi, fuqarolik shuquqini chuqur bilish, normativ va qonun
shujjatlari tizimi asosiga qurilishi lozim.
Shuquqiy boshqaruv tashkilotining vazifasi aloshida shaxslar va ishlab chiqarish
jamoalariga faol ta‘sir kirsatib, shar qanday qonunbuzarliklarning oldini oladigan shuquqiy
munosabatlarni irnatish va qillab-quvvatlash shisoblanadi.
Shuquqiy boshqaruv tashkiloti qabul qilinadigan shuquqiy shujjatlarning qonun va shuquq
normalariga mosligi, meshnat jamoasi a‘zolarining manfaatlarini shuquqiy shimoyalash,
meshnat, ma‘muriy va xijalik qonunlarini takomillashtirish shamda shuquqiy bilimlar
tar\ibotini ta‘minlashi lozim.
Korxonada shuquqiy boshqaruv boshqaruv tizimida meshnatdan foydalanish soshasida
(intizomni mustashkamlash, shaxsiy mas‘uliyatni oshirish, kadrlarning qinimsizligi
darajasini pasaytirish, tashkilot tuzilmasini takomillashtirish va sh.k.), boshqaruv apparati
xodimlarining meshnat predmetlaridan foydalanish soshasida (axborot oqimlarini rasional
224
tashkil qilish, axborotni iz vaqtida tayyorlash, materiallar, qo\oz, elektr energiyasi va
yoqil\ini sarflash normalarini ishlab chiqish) shamda iqtisodiyotning boshqaruv tizimida
meshnat vositalaridan foydalanish soshasida (bino va inshootlar, texnik vositalar,
avtotransport, asbob-uskunalar, shisoblash texnikasidan foydalanish) zaxiralardan
maksimal foydalanishga yinaltirilishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
