Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet349/389
Sana30.12.2021
Hajmi2,43 Mb.
#97407
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   389
Bog'liq
kichik biznes va tadbirkorlik

 
 
 
 
 
 
 
 
MAVZU 11. AXBOROT VA KOMMUNIKASIY. 
 
11.1.Boshkaruv jarayonini axborot bilan ta’minlash. 
11.2.Boshkaruv texnikasi tushunchasi va klassifikasiyasi. 
11.3.Kommunikasiya 
 
11.1. Boshkaruv jarayonini axborot bilan ta’minlash. 
«Informasiya»  axborot  -  atamasi  lotincha  suz  bulib,  xabardorlik,  biror  xodisa  yoki  biror 
kishi faoliyati xakida xabarga ega bulish ma‘nosini bildiradi. Axborot boshkaruv tizimiga 
uni rivojlantirish va takomillashtirish maksadida faol ta‘sir etish uchun zarur ma‘lumotlar 
yigindisidan iboratdir. Yetarli va anik axborotga ega bulmay boshkarish mumkin emas. 
Ishlab chikarish axboroti boshkaruvchi va boshkariluvchi tizimlar urtasida aloka usulidir. 
Boshkaruvchi  tizim  boshkariladigan  tizimdan  ishlab  chikarish  xolati  va  uning  xujalik 
faoliyati  tugrisida    axborot  oladi.  Boshkaruvchi  tizim  olingan  axborot  asosida 
boshkariluvchi  tizim  faoliyatiga  baxo  beradi,  boshkarishni  yanada  takomillashtirish 
maksadida kursatma, farmoyishlar chikarib, boshkariluvchi tizimga ijro uchun yuboradi. 
Axborot  boshkaruv  tizimida  aloxida  bugin  bulib  xisoblanadi.  Unga  kator  uziga  xos 
xususiyatlar  mansub  bulib,  ular  axborot  boshkaruvining  barcha  buginlari,  barcha 


 
185 
vazifalarini kamrab olishiga boglikdir. Axborot - bu boshkaruv apparati faoliyatining xam 
dastlabki  nuktasi,  xam  natijasidir,  shuningdek,  amalga  oshirilayotgan  xarakatlar 
mavjudligi  sharti,  mustaxkamlash  usulidir.  Axborot  xajmi  ortishi  bilan  boshkaruv 
axborotining sifat kursatkichlariga bulgan talab xam ortib boradi. 
Boshkarish jarayoni boshkaruv karorlarini kabul kilish maksadida axborot tuplash, uzatish 
va  kayta  ishlash,  boshkaruv  buyruklari  kurinishida  axborot  berish  va  uni  ijrochilarga 
yetkazishdan iborat. 
Axborotning kuyidagi turlari mavjud: statistik, operativ, iktisodiy, xisob, moliya, ta‘minot, 
kadrlar buyicha, texnologik, konstruktorlik, marketing, ijtmoiy va boshkalar. 
Ishlab  chikarishni  boshkarishda  iktisodiy  axborot  aloxida  urin  egallaydi,  chunki  u 
kishilarning  moddiy  boyliklarni  ishlab  chikarish,  taksimlash,  ayirboshlash  va  iste‘mol 
kilish  jarayonidagi  mnosabatlarini  aks  ettiradi.  Shu  bilan  birga  fan-texnika  tarakkiyoti 
asosida ishlab chikarish rivojlanishini aks ettiruvchi ilmiy-texnikaviy axborot axamiyatini 
xam ta‘kidlab utish lozim. 
Kelib  chikish  manbaasiga  boglik  ravishda  axborot  tashki  va  ichki  axborot  turlariga 
bulinadi.  Tashki  axborot  tashki  muxitdan  olinadigan  xabarlardan  iborat  buladi.  Bular 
jumlasiga  yukori  tashkilotlar  farmoyishlari,  reja  topshiriklari,  maxsulotni  sotish  shartlari 
xakida axborotlar kiradi. Ichki axborot korxona yoki uning boshkaruv buginida shakllanib, 
iste‘mol kilinadi. Korxona mikyosida ular jumlasiga sexlar tomonidan rejaning bajarilishi, 
moddiy-texnikaviy  ta‘minot,  maxsulot  tannarxi,  kadrlar,  mexnat  unumdorligi  xakida 
axborotlar kiritilishi mumkin. 
Yunalishi  buyicha  axborot  -  boshlangich  va  boshkaruvchi  (raxbarlik)  axboroti  turlariga 
bulinadi. Raxbarlik axboroti boshlangich axborotni kayta ishlash asosida karor kabul kilish 
natijasidir.  Boshlangich  axborot  doimo  boshkaruv  tizimining  kuyi  darajasidan  yukorirok 
darajaga karab xarakat kiladi, raxbarlik axboroti esa teskari yunalishda xarakatlanadi. 
Axborot  vakt  utishi  bilan  turli  axamiyat  kasb  etadi.  Barkarorlik  darajasi  buyicha  uni 
barkaror  shartli-barkaror,  uzgaruvchan  turlarga  bulish  mumkin.  Barkaror  axborot  uzok 
muddat  davomida  uz  axamiyatini  uzgartirmaydi  (korxona,  uning  bulinmalari  nomi, 
maxsulot  turi).  Shartli-barkaror  axborot  axamiyati  ma‘lum  muddat  davomida  saklanib 
turadi. Korxona mikyosida bunday axborotga turli meyor va meyoriy xujjatlarni (moddiy, 
mexnat  sarfi,  tariflar  meyorlari)ni  kiritish  mumkin.  Axborotning  bunday  turi  korxona 
buyicha  umumiy  axborotning  35%dan  kupini  tashkil  etadi.  Uzgaruvchan  axborot 
boshkaruv  obyekti  faoliyati  va  unga  mos  xolda  boshkaruv  jarayonlari  uzgaruvchanligini 
aks ettirib, karor kabul kilish uchun tez kayta ishlashni talab etadi. 
Boshkaruv faoliyatida shuningdek, boshlangich axborotni kayta ishlash natijasida olingan 
xosila (ikkilamchi) axborotdan xam foydalaniladi. 
Axborotni ruyxatga olish va saklash maksadida uni saklovchi turli vositalar inson xotirasi, 
xujjat,  perforasiya  kartalari,  magnit  lentalari,  baraban  disk,  elektr  impulslar 
kombinasiyasidan foydalaniladi. 
Axborot  yigindisi  boshkaruvning  axborot  tizimini  tashkil  etib,  u  boshkaruv  jarayonini 
axborot  bilan  ta‘minlash  shaklida  namoyon  buladi.  Axborot  tugri,  anik,  uz  navbatida, 
obyektiv.  Mazmunli  va  karorlarni  kabul  kilish  uchun  tushunarli  bulishi  kerak.  Axborot 
xajmi jixatidan kichik, mazmunjixatidan  chukur, uning matni tushunarli va sodda bulishi 
lozim.  Korxonani  axborot  bilan  tugri  alokalar  kurinishidagi  turli-tuman  axborot  okimlari 
vositasida ta‘minlanib, ular anik ishlab chikarish vazifasini xal etish imkonini beradi. 


 
186 
Zamonaviy  yirik korxonalarda axborot xajmi  million xujjat satri gacha yetadi., bu urinda 
barcha  axborot  tez  kayta  ishlanishi  zarurligini  xam  inobatga  olish  zarur.  Masalan, 
Toshkent aviasiya zavodida kundalik birlamchi axborot million kursatkichni tashkil etadi. 
Bunday  sharoitda  axborot  bilan  ishlashni  tashkil  etish  buyicha  kuyidagi  kator 
muammolarni xal etish lozim buladi: 
1)  
makbul axborot tizimini ishlab chikishi; 
2)  
axborot akimlarini shakllantirish usullarini ishlab chikish; 
3)  
axborot kabul kilish va yuborishning makbul usullarini tanlash; 
4)  
axborotni saklash va izlashni tashkil etish; 
5)  
axborotni kayta ishlash jarayonini mexanizasiyalash va avtomatlashtirish. 
Bu yunalishda olib boriladigan barcha ishlar axborotni yigish va kayta ishlashning yagona 
umumdavlat  tizimini  yaratishni  ta‘minlashi  zarur.  Axborotlar  yigindisi  boshkaruvning 
axborot tizimini  tashkil  etadi. Axborot tizimi  -  xujjatlar  axborot  okimlari, aloka kanallari 
va  boshkaruv  obyektining  texnikaviy  vositalarini  kamrab  oluvchi  murakkab  axborot 
majmuidir.  Boshkaruv  obyektining  kandaydir  bir  kismi  buyicha  axborot  yigindisi  kichik 
tizimni  tashkil  etadi.  Makbul  axborot  tizimini  tashkil  etish  boshkaruvning  u  yoki  bu 
tashkiliy  tizimini  loyixalashtirish  va  uning  samarali  faoliyat  yuritishining  muxim 
shartlaridan bulib xisoblanadi. 
Axborot  tizimlari  oddiy  va  murakkab  tizim  bulishi  mumkin.  Oddiy  axborot  tizimi  uni 
kayta  ishlashni  talab  etmaydi,  axborot  manbaasidan  u  iste‘mol  kilinish  joyigacha 
yetkazishda  uzgarish  yuz  bermaydi.  Bunday  axborot  telefon  yoki  boshka  xabar  berish 
vositalari  yordamida  bir  marta  beriluvchi  xabar  sifatida  yetkaziladi.  Murakkab  axborot 
tizimlari  axborotni  kayta  ishlashning  mexanizasiyalashtirish  va  avtomatlashtirish  darajasi 
buyicha turlarga ajratiladi. Birinchi guruxga kulda yoki eng oddiy mexanizmlar yordamida 
kayta  ishlanuvchi  axborot  tizimlari  kiradi..  Ikkinchi  guruxga  axborotni  tuplash,  kabul 
kilish  va  kayta  ishlashda  mexanizasiya  keng  kullaniladigan  axborot  tizimlari  kiradi. 
Uchinchi    guruxga  ma‘lumotlarni  kompleks  mexanizasiya  vositasi  bilan  birga 
avtomatlashtirish  elementlarini  kullab  kayta  ishlash  va  tuplash  kullanilgan  axborot 
tizimlari kiradi. 
Axborot  kabul  kilish,  uzatish  va  kayta  ishlash  sikli  avtomatlashtirilgan  axborot  tizimi 
turtinchi guruxni tashkil etadi. 
Axborotni kayta ishlashda EXMlar kullaniladigan boshkaruv tizimlari avtomatlashtirilgan 
boshkaruv tizimi (ABT) nomini olgan. ABT kuyidagi vazifalarni bajaradi: 
– 
axborot kabul kilish; 
– 
axborotni kayta ishlash; 
– 
axborotni saklash, yigish; 
– 
boshkaruv tashkilotiga axborot berish; 
– 
ijrochilarga buyruk uzatish. 
Ilgor  axborot  tizimini  loyxalashtirish  jarayoni  kuyidagi  vazifalarni  amalga  oshirishga 
asoslanishi lozim: 
– 
korxonada  mavjud  axborot  tizimini  taxlil  kilish,  axborotning  asosiy  yunalishlarini 
urganish; 
– 
axborot  tizimining  iktisodiy-modelini  ishlab  chikishi;  zarur  axborot  xajmi  va 
mazmunini aniklash; 
– 
axborot tuplash va kayta ishlash uchun texnikaviy vositalarni aniklash; 


 
187 
– 
axborotni kayta ishlash texnologiyasini yaratish; 
– 
axborot vujudga kelishi va foydalanish davriyligini belgilash; 
– 
korxonada kullaniladigan axborot uchun shifrlar tizimini yaratish; 
– 
axborotni  uzatish  va  kayta  ishlashni  avtomatlashtirish  va  mexanizasiyalashtirish  kulay 
bulishi uchun standart ma‘lumotlarni loyixalashtirish; 
– 
loyixalashtirish  jarayonida  olingan  barcha  materiallarni  tartibga  solish  va 
rasmiylashtirish. 
Bozor sharoitida ishlab chikarish axborot tizimlarini ular rivojlanishi va loyixalashtirishga 
tizimiy  yondashish  asosida  kompleks  tashkil  etishni  talab  etadi.  Bu  talablarga 
ma‘lumotlarni  kayta  ishlashning  integrasion  tizimi  javob  beradi.  Uni  turli  darajadagi 
zamonaviy  xisob  mashinalari,  EXM,  inson  mashina  tizimini  xar  tomonlama  kullash 
asosida loyixalashtirish mumkin. 
 

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   345   346   347   348   349   350   351   352   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish