183
Inson avvalo uzini ijodiy shaxs sifatida baxolaydi. Ishchi mexnatga bunday nuktai
nazardan karashga darrov kelmaydi: moddiy extiyojlar birlamchi bulib, ular konikkandan
sung nisbatan yuksak insoniy extiyojlar ilgari suriladi.
Inson faoliyati ma‘lum ragbatlantiruvchi omillarga asoslangan bulib, ma‘lum maksadga
erishishga karatilgandir. Ragbatlantiruvchi omil - maksad munosabati inson faoliyati
uzagidir. Umumiy ma‘noda ragbatlantiruvchi omil - bu insonni faoliyat yuritish uchun
undovchi omil bulib, maksad esa inson uni amalga oshirish natijasida erishishni xoxlagan
narsadir. Ragbatlantiruvchi omil kishi xulkining ichki kuchidir. Psixologiyada uzok va
kiska ragbatlantiruvchi omil ajratiladi. Agar inson faoliyatini ragbatlantiruvchi omil va uz
oldiga kuygan maksad yakin kelajakka muljallangan bulsa, u kiska muddatli, agar ular
uzok istikbolni kamrab olsa uzok muddatli deyiladi. Ragbatlantiruvchi omil darajasi bilan
insonning mexnatga, yutuk va muvaffakiyatsizlikka nisbatan bulgan munosabati uzviy
boglikdir. Fakat uzok muddatli ragbatlantiruvchi omil mexnatga ijodiy munosabatda
bulish manbaidir.
Raxbarga xos bulgan muxim xususiyat kishilar faoliyatini ragbatlantiruvchi omillarni
yaxshi bilish, xar bir kishini u yoki bu vazifani bajarishga kiziktira olishdir. Bu ayniksa, u
yoki bu korxonaga ishga kirib, ularni kelajakda nima kutishini bilish lozim bulgan yoshlar
bilan ishlashda muximdir. Raxbar ishini kim va kachon kaysi skripkani chalishi, kaysi
asbobda musika chalishini urgangan, kim notugri chalishi mumkinligi, kimni kaysi yerga
kuyish kerakligini bilishi lozim bulgan dirijer mexnati bilash solishtirish mumkin.
Kishi ruxiy xususiyatlarning u bajaruvchi ish talablariga mos kelmasligi uz kasbidan
konikmaslik uni uzgartirishga xarakat kilishga, xato kilish extimoli ortishiga va natijada
mexnat unumdorligi pasayishiga olib keladi.. aksincha, agar inson uz kobiliyatini tulik
namoyon kila oluvchi ish bilan bund bulsa, u uz mexnatidan mamnun buladi, kasbni tez
egallaydi va mexnat unumdorligi yukori buladi.
Inson uchun fakat moddiy ragbat muxim deb xisoblash notugri. Unga juda kup narsa katta
umumiy ishda uz xissasi borligini xis etish, uzini mexnat orkali namoyon etish, uz
malakasi bilan gururlanishi, urtoklari xurmatiga sazovor bulish va x.k.lar xam muximdir.
Kupchilik kishilar shaxsiy farovonlikka boshkalar xisobiga erishilgan shaxsiy
muvaffakiyat orkali emas, mamlakat iktisodiyotiga kushgan mexnati xisobiga erishish
lozimligini ta‘kidlaydilar.
Izlanishlar mexnat mexnatga nisbatan munosabatga ta‘sir etuvchi ragbatlantiruvchi omillar
kuyidagi tartibda taksimlanishini kursatdi: mexnat moxiyati, ish xaki, yukori lavozimga
ega bulish imkoniyati, ishning kizikarliligi, mexnatni tashkil etish, ma‘muriyatning
ishchiga nisbatan munosabati.
Do'stlaringiz bilan baham: