Muhammadyoqub ostonaqulov budjet hisobi

Savoi va topshlriqlar
1. Bajargan ishlari yoki ishlagan vaqti uchun ishchi va xizmatchilarga 
hisoblangan ish haqi summasiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
2. Pensiya fondiga hisoblangan yagona ijtimoiy to'lov summasiga qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
3. Ishchi va xizmatchilarga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik bo’yicha 
hisoblangan nafaqalar summasiga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
4. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan ushlangan daromad solig’i 
summasiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
5. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan pensiya fondiga ushlangan 
majburiy ijtimoiy sug'urta to'lovi summasiga qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
6. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan muqobil xizmatlar foydasiga va ijro 
varaqalari bo'yicha ushlanganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
7. O'quv yurtlarining talabalariga, aspirantlariga va o'quvchilariga hisob­
langan stipendiya summasiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
8. 0 ‘quv yurtlarining talabalari, aspirantlari va o'quvchilarl stlpendiyalaridan 
ijro varaqalari va boshqa hujjatlar bo'yicha ushlangan summaga qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
9. O'quv yurtlarining talabalari, aspirantlari va o'quvchllari stipendiyalaridan 
yotoqxonadan foydalanganlik uchun ushlangan summaga qanday 
buxgalteriya provodkalari tuziladi?
10. Kassadan berilgan ish haqi summasiga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
11. Kassadan berilgan stipendiya summasiga qanday buxgalteriya provod* 
kasi tuziladi?
12. Muddatida olinmagan ish haqi deponentlanganida qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
13. Muddatida olinmagan stipendiya deponentlanganida qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
14. Deponentlangan ish haqi to'langanida qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
15. Deponentlangan stipendiya to'langanida qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

16. Da'vo qilish muddati tugashi munosabati bilan deponentlangan ish 
haqi summasi hisobdan chiqarilganda qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
17. Da’vo qilish muddati tugashi munosabati bilan deponentlangan stlpendiya 
summasi hisobdan chiqarilganda qanday buxgalteriya provodkalari tu­
ziladi?
18. Ishlovchi pensionerlarga pensiya hisoblanganda qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
19. Ijro varaqalari va boshqa hujjatlar bo’yicha pensiyadan ushlangan 
summaga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
20. Budjet tashkilotining kassasidan xodimlarga hisob berish sharti bilan pul 
mablag’lari berilganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
21.Hisobdor shaxslar tomonidan qilingan haqiqiy xarajatlar summasiga, 
tasdiqlangan bo'nak hisobotlariga va tasdiqlovchi hujjatlarga asdsan 
qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
22. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari bo'yicha aniqlangan kamomadlar 
va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo’yilganida qanday 
buxgalteriya provodkalari tuziladi?
23. Kam baholi va tez esklruvchi buyumlar bo’yicha aniqlangan kamomadlar 
va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday 
buxgalteriya provodkalari tuziladi?
24.Asosiy vositalar bo’yicha aniqlangan kamomadlar va nobudgarchiliklar 
aybdor shaxslar hisobiga qo’yilganida qanday buxgalteriya provodkalari 
tuziladi?
25. Kamomadlar va nobudgarchiliklarni qoplashga summalar kellb tushganida 
qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
26. Xodimlaming ovqatlanish summasiga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
27. Xodimlardan ovqatlanganlik uchun olingan summaga qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
28. Tarbiyalanuvchining maktab-internatda haqiqiy bolgan kunlari uchun 
hisoblangan to’lovlar summasiga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
29. Da’vo muddatining o'tishi munosabati bilan talab qilib olinmagan 
kreditorlik qarzlarining summalarl hisobdan chiqarilganida qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
30. Da’vo muddatining o'tishi munosabati bilan talab qilib olinmagan 
deponentlik qarzlarining summalari hisobdan chiqarilganida qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
31. Turli tashkilotlardan bajarllgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlar qabul 
qilinganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
32. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari uchun mol yetkazib beruvchilarga 
rejali to'lovlar tartibida mablaglar o'tkazilganida qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘N BIRINCHI BOB.
BUDJET TASHKILOTLARIDA BUDJETDAN 
TASHQARI M ABLAG‘LAR HISOBI
1. BUDJETDAN T A S H Q A R I M A B L A G ‘LAR 
VA U L A R N IN G T U R L A R I
B udjet tashkilotlarida barcha x arajatlar davlat budjcti m a b la g ‘lari 
hisobidan qoplanadi. Ammo ayrim tadbirlam i m oliyalashtirish u ch u n
budjetdan tashqari m a b la g la r foydalaniladi, y a ’ni bular davlat b u d jeti 
m ablag‘lari hisobidan cmas, balki b o sh q a m anbalar hisobidan tash k il 
etiladigan m ab lag ‘lardir.
B udjetdan tashqari m ablag‘lar ju m la sig a m axsus m a b la g ‘lar, 
topshiriqlar b o ‘yicha sum malar va d cp o z it sum m alar kiradi.
M ax su s m a b la g ‘I a r - b u budjet tashkilotlariga tcgishli b in olard an, 
xonalardan, korxonalardan va y ordam chi x o ‘ja!iklardan, inven tarlardan
va uskunalardan foydalanish va ishlatish n atijasid a paydo b o ‘lgan b u d je t 
tashkiloti darom adlarining sum m asidir. M axsu s m ablag‘lar fo yd alan ish
xarajatlarini qoplashga, qaysi tadbirlard an olingan b o ‘lsa, o ‘sh a 
tadbirlam ing faoliyatini kengaytirish va yaxshilashga sarflanadi. M ax su s 
mablagMami boshqa m aqsadlarga ham da budjetdan m oliyalashtiriladigan 
tadbirlarga sarflashga yo‘l q o ‘yilm aydi. M axsus m ablag‘larga b a rc h a
budjet tashkilotlari ega boMishi m um kin.
M axsus m ablag‘lam ing har b ir turi b o ‘yicha kirim -chiqim sm etalari 
tuziladi. Sm etaning darom adlarida m axsus m ablag‘lam ing k irim i 
ko‘rsatiladi, xarajatlarida esa m ab lag ‘lam in g budjet tasnifi m o d d alari 
b o ‘yicha y o ‘naltirilishi ko‘rsatiladi. A g a r budjet tashkiloti m a x su s 
m ablag‘la m in g b irn e c h ta turlarigaeg a b o ‘lsa, u holda individual sm e ta la r 
asosida u lam ing yig ‘masi tuziladi. Y ig ‘m a sm etada m axsus m a b la g ‘lar 
har bir turining daromad va xarajatlari alohida-alohida k o ‘rsa tilad i. 
M axsus m ablag‘larning smetalari b o ‘y ich a xarajatlar d aro m ad larid an
yuqori b o ‘lishi m um kin emas.
M axsus m ablag‘lam ing sm etalarini yuqori budjet m ab lag ‘la rin i 
tasarruf qiluvchilar tomonidan tasdiqlanish i haqida ikki n u s x a d a
m a’lum otnom a tuziladi. M a’lum otning b ir nusxasi bank m u assa sa sig a
285
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

beriladi, boshqasi esa m a ’lum ot berilgan tashkilotda qoladi. Bank 
m azk u r 
tashkilotdagi 
b arch a 
maxsus 
m ablag‘lar 
sm ctalarining 
tasdiqlanishi haqidagi b itta m a ’lumotnomani oladi va bank m uassasalari 
M axsus m ablag‘lar b o ‘y ic h a talab qilib olgunga qadar depozit 
hisobvaraqlaridan m ab lag ‘lar beradi. Budjet tashkilotlarining rahbarlari 
m axsus m ablag‘lam ing ta s a m if qiluvchilari hisoblanadi. U lar smetada 
k o ‘zd a tutilgan d aro m a d lam in g tushumini t a ’m inlashga va m axsus 
m ab lag ‘lam ing x arajatlarini h ar bir moddasi b o ‘yicha tasdiqlangan 
sum m alar doirasida sm eta b o ‘yicha maqsadli tayinlanishiga muvofiq 
sarflashga m ajburdirlar. M axsus m ablag‘lam ing kelib tushayotgan 
sum m alarini, odatda, to ‘lovchilar to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri bank m uassasasiga 
ularni budjet tashkilotining m axsus m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib 
olgunga qadar depozit hisobvaraqlariga q o ‘yish uchun topshirishlari 
kerak.
T o p s h iriq la r b o ‘y ic h a s u m m a la r ayrim topshiriqlam i bajarish 
uchun boshqa tashkilotlardan budjet tashkilotiga kelib tushgan 
m ab lag ‘lardir. B ularga, m asalan, o ‘quv yurtlarini tugatib ish joyiga 
yuborilgan yosh m utax assislarg a toMash uchun tashkilotlardan olingan 
sum m alar, korxonalardan o ‘q ishga yuborilgan talabalarga ular hisobidan 
stipendiya to ‘lash u chun olin g an summalar, boshqa tashkilotlardan, ular 
uchun uskunalar, ad ab iy o tlar v a boshqa shunga o ‘xshashlam i sotib olish 
uchun olingan sum m alar kiradi. Topshiriqlar b o ‘yicha kelib tushgan 
m ab lag ‘lar bank m uassasalarida topshiriqlar bo‘yich a sum m alarga doir 
talab qilib olgunga q a d a r alohida depozit hisobvarag'ida saqlanadi. 
B unday hisobvaraqlar tegishli m oliya organining ruxsati bilan ochiladi.
D ep o zit s u m m a la r - b u d je t tashkilotining ixtiyoriga vaqtincha 
kelib tushgan va m a ’lum sharoit vujudga kelishi m unosabati bilan 
qaytarilishi yoki tayinlanishi b o ‘yicha hisobga o ‘tkazilishi lozim bo ‘lgan 
mablagMardir. B ular ju m la sig a , masalan, davolash m uassasalaridagi 
kasallam ing, ularni d av o lash m uassasasidan chiqarilganda egalariga 
qaytariladigan pullari, su d organlari ixtiyorida vaqtincha saqlanayotgan 
va sud qaroriga asosan e g a sig a qaytariladigan yoki tayinlanishi b o ‘yicha 
o ‘tkaziladigan sum m alar v a boshqalar kiradi. D epozit sum m alar hukumat 
tom onidan belgilangan m a ’lum m uddat davom ida bank muassasalarida
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

budjctdan tashqari m a b la g ia r b o ‘yicha talab q ilib olgunga qadar d ep o z it 
hisobvaraqlarida saqlanadi. Bu m uddat tugagandan so ‘ng talab q ilib
olinm agan sum m alar tegishli budjetning daro m adiga o ‘tkaziladi.
2. M A X SU S M A B LA G ‘LAR, T O P S H IR IQ L A R B O ‘Y ICHA
S U M M A L A R VA D E P O Z IT S U M M A L A R IHSOBI
B udjet tashkilotlarida m axsus m ab lag ‘lar, topshiriqlar b o ‘y ic h a
sum m alar va depozit sum m alar alohida subschyotlarda va b u d jet 
b o ‘yicha xarajatlar sm etalarining ijrosini h iso bg a oigan holda b itta
balansda aks ettiriladi. 0 ‘zining nizom iga eg a b o ‘lm agan unchalik k a tta
bo ‘lm agan yordam chi x o ‘jaliklar o ‘z operatsiyalarining hisobini b ud jet 
tashkilotining um um iy balansida olib boradi. B udjet tashkilotlarining 
m axsus m ablag‘lari jum lasiga ijara haqi, kv artira haqi, transportdan 
foydalanishdan olingan daromadlar, m u zey lar va k o ‘rgazm alarga k irish
haqi, yordam chi xo'jaliklam ing ishlab ch iq arish faoliyatidan olin gan
darom adlar va m axsus m ablag‘lam ing b o sh q a turlari kiradi. B ud jet 
tashkilotlarida m axsus m ablag'lar b o 'y ic h a operatsiyalam i hisobga olish
uchun quyidagi ikkinchi tartibli schyotlar (subschyotlar) q o ‘llaniladi:
111 - «M axsus m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib olgunga q ad a r 
depozit hisobvarag'i» subschyoti;
211 - «M axsus m ablag‘lar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti;
400 - «M axsus va budjetdan tashqari m ab lag ‘lar bo‘yicha d a ro ­
m adlar» subschyoti.
M axsus m a b l a g ‘l a r h isobi
Bank m uassasalarida saqlanayotgan m ax sus m ablag‘lar b o ‘y ic h a
pul m ablag‘larining hisobini olib borish u ch u n lll-« M a x s u s m ablag‘lar 
bo 'y icha talab qilib olgunga qadar dep o zit hisobvarag‘i» subschyoti 
xizm at qiladi. Bu aktiv subschyotdir. 111-«M axsus m ablag‘lar b o ‘y ic h a
talab qilib olgunga qadar depozit hiso bvarag‘i» subschyotining d eb etig a 
bankka kelib tushgan maxsus m ablag‘lam in g sum m alari yoziladi.
lll-« M a x su s m ab lag ‘lar bo‘yicha talab q ilib olgunga qadar dep o zit 
hisobvarag‘i» subschyotining kreditida esa m ateriaHar va k o ‘rsatilg an 
xizm atlar uchun m ol yetkazib beruvehilam ing subschyotlarini to ‘lashga
287
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

subschyotdan ch iqarilgan sum m alar, ishchi va xizm atchilarga ish haqi 
toMash uchun olingan mablagMar, bank tom onidan m axsus mablagMar 
hisobidan toManadigan boshqa xarajatlar ham da budjet daromadiga 
o ‘tkazilgan sum m alar q ay d qilinadi.
M azkur budjet tashkiloti tomonidan m axsus mablagMar b o ‘yi- 
cha bajarib topshirilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizm atlar uchun 
buyurtm achilardan b a n k m uassasasidagi m axsus m ablag‘lar b o ‘yicha 
talab qilib olgunga q ad a r depozit hisobvaragMga kelib tushgan m ablag‘ lar 
sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 111 - « M ax su s m a b la g ‘lar b o 'y ich a talab qilib olgunga qadar depozit 
h is o b v a ra g 'i» subschyoti;
Kredit 178 - «B oshqa debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» subschyoti.
M axsus m ablag‘la r sm etalari hisobidan am alga oshirilgan haqiqiy 
xarajatlar hisobini olib b orish uchun 211-«M axsus mablagMar b o ‘yicha 
xarajatlar» subschyoti 
tayinlangan. Bu aktiv 
subschyotdir. 
Pul 
mablagMari, m atcriallar va boshqa k o ‘rinishdagi xarajatlar 21 l-«M axsus 
mablagMar b o ‘yicha xarajatlar» subschyotining debetida qayd qilinadi, 
bu subschyotning k re d itid a esa yil davom ida am alga oshirilgan xarajatlar 
um um iy sum m asining hisobdan chiqarilishi qayd qilinadi.
X arajat qilingan m ateriallar summasiga quyidagi buxgalteriya pro­
vodkasi tuziladi:
D ebet 211 - « M ax su s m ablagM ar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti;
K redit 0 6 0 -0 6 9 -« M a te ria lIa r va oziq-ovqat m ahsulotlari» subschyotlari.
Boshqa tashkilotlar tom onidan, m axsus mablagMar bo‘yicha 
xarajatlarga doir, bajarib topshirilgan ishlar va k o ‘rsatilgan xizm atlar 
sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 211 - « M ax su s mablagM ar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti;
K redit 172 - «T oM ovlam ing m axsus turlariga d o ir hisob-kitoblar» subschyoti 
yoki
K redit 178 - « B o sh q a d eb ito rlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» sub­
schyoti.
Yil tugagandan k ey in yil davom ida am alga oshirilgan xarajatlam ing 
um um iy sum m asi quyidagi buxgalteriya provodkasini tuzish yoMi bilan 
hisobdan chiqariladi:
D ebet 400 - « M a x su s v a budjetdan tashqari m ablagM ar b o 'y ic h a darom adlar» 
su b sch y o ti;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K redit 211 - «M axsus m ab lag 'lar b o 'y ic h a xarajatlar» subschyoti.
M axsus m ablag‘lar bo‘yicha d aro m ad lam i hisobga olish u chu n 
400-«M axsus va budjetdan tashqari m a b la g ‘lar bo ‘yicha d aro m ad lar»
subschyoti tayinlangan. Bu p assiv subschyotdir. H isoblangan daro- 
m adlam ing sum m alari 400-«M axsus v a budjetdan tashqari m a b la g ‘lar 
bo‘yicha darom adlar» subschyotining kreditiga yoziladi, bu sub- 
schyotning debetiga esa noto‘g ‘ri yoki ortiqcha olinganligi sababli 
qaytarilgan sum m alar, yil davom ida a m a lg a oshirilgan m axsus m a b la g 4 lar 
b o ‘yicha xarajatlar summalari va h iso b d an chiqarilgan boshqa su m m alar 
yoziladi.
Bank m uassasasidagi maxsus m ablagM ar b o 'y ich a talab q ilib o lg u n g a 
qadar depozit hisobvarag‘ida y iln in g o xiriga m axsus m ab lag ‘lam in g
foydalanilm agan va keyingi yilga o ‘tad ig an qoldiqlari b o ‘lgan da h am da 
m axsus mablagMar hisobidan am alga oshirilgan tugallanm agan hisob- 
kitoblar va m axsus m ablag'lar h iso bidan sotib olingan m ateriallam in g
qoldiqlari boMganda, 400-«M axsus v a budjetdan tashqari m ablagM ar 
bo‘yicha darom adlar» subschyoti berkitilm aydi. M axsus m ablagM ar 
b o ‘yicha darom adlar va xarajatlam ing analitik hisobi 2 9 4 -s h a k Id a g i 
«K assa va haqiqiy xarajatlar h iso b i kitobi»da yuritiladi. U n d a 
darom adlam ing h a rb irtu rib o ‘y ich aa lo h id a -alo h id a analitik su b sch y o tlar 
ochiladi. B u kitobda maxsus m ablagM am ing m uayyan turi b o ‘y ic h a
kclib tushgan sum m alar va kelib tushgan darom adlar hisobidan am alg a 
oshirilgan xarajatlar hisobga olinadi.
Ijara va kvartira haqi, transportda bajarilgan ishlar v a b o sh q a 
ko‘rsatilgan 
xizm atlar uchun 
hisoblangan 
sum m alarga 
quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 178 - «B oshqa debilorlar v a k re d ito rla r bilan h iso b -k ito b lar» sub* 
schyoti;
K redit 4 0 0 - «M axsus va budjetdan ta sh q a ri m a b la g 'la r b o 'y ic h a d a ro m a d la r»
subschyoti.
Yil davom ida amalga oshirilgan xarajatlam in g um um iy su m m asig a 
yilning oxirida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 4 0 0 - «M axsus va budjetdan ta s h q a ri mablagM ar b o 'y ic h a d a ro m a d la r»
subschyoti;
K redit 211 - «M axsus m ablag'lar b o 'y ic h a xarajatlar» subschyoti.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M axsus m ablag‘lar b o ‘y ic h a xarajatlar hajm i unch a katta bo ‘lmagan 
b u d jet tashkilotlarida m ax su s m ablag‘lar bo‘yicha talab qilib olgunga 
q ad a r depozit hisobvarag‘idagi pul m ablag‘larining harakatiga doir 
operatsiyalam ing hisobi 292-shakldagi kitobda yoki 292-shakldagi 
k artochkada yuritiladi. U n d a bunday mablagMaming har bir turiga 
alohida-alohida subschyot ochiladi. M axsus mablagMar b o ‘yicha 
xarajatlar hajm i katta boMgan budjet tashkilotlarida esa m axsus 
mablagM ar b o ‘yicha talab q ilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘idagi 
pu l mablagMarining h arak atig a doir operatsiyalam ing hisobi 3-m em orial- 
o rd er bilan birlashtirilgan 381-shakldagi yig‘m a vedom ostda yuritiladi. 
211-«M axsus m ablag‘la r b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti b o ‘yicha 
x arajatlam in g va 400-«M axsus va budjetdan tashqari mablagMar b o ‘yicha 
darom adlar» subschyoti b o ‘y ich a darom adlam ing analitik hisobi 294- 
shakldagi «K assa va h aq iq iy xarajatlar hisobi kitobi»da yuritiladi. 
U n d a bunday m ablagM am ing h ar b ir turi uchun alohida-alohida analitik 
subschy ot ochiladi.
T o p s h i r i q l a r b o ‘yicha s u m m a l a r hisobi
Topshiriqlar bo‘y ich a sum m alarga doir operatsiyalam ing hisobi uchun 
110-«Topshiriqlarga d o ir sum m alar bo‘yicha talab qilib olgunga qadar 
d ep o z it hisobvaragM» sub sch y o ti va 176-«Topshiriqlar b o ‘yicha xarajat 
q ilish g a olingan m ab lag ‘larga doir hisob-kitoblar» subschyoti xizm at 
qiladi. M a’lum top sh iriq lam i bajarish uchun boshqa tashkilotlardan 
olinadigan pul m ablag‘lari 110-«Topshiriqlarga doir sum m alar b o ‘yicha 
talab qilib olgunga q a d a r depozit hisobvaragM» subschyotida qayd 
q ilinadi, tashkilotlam ing b erg an topshiriqlarini bajarish uchun xarajat 
qilish g a olingan m ab lag ‘la r b o ‘yicha tashkilotlar bilan hisob-kitoblar 
esa 176-«Topshiriqlar b o ‘y ic h a xarajat qilishga olingan m ablag‘larga 
d o ir hisob-kitoblar» su b sch y o tid a qayd qilinadi.
176-«Topshiriqlar b o ‘y ic h a xarajat qilishga olingan m ablag‘larga 
d o ir hisob-kitoblar» sub sch y o ti passiv subschyotdir. Topshiriqlar bilan 
b o g ‘liq xarajatlar uchun k e lib tushgan m ablag‘lar b o ‘yicha tashkilotlar 
b ilan hisob-kitoblar su m m alari 176-«Topshiriqlar b o ‘yicha xarajat
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qilishga olingan m ablag‘larga doir hisob-kitoblar» subschyotining 
kreditiga yoziladi, topshiriqlar bilan bog‘liq am alga oshirilgan xarajatlar 
ham da m ablag‘lam ing ishlatilm agan qoldiqlari 
qaytarilishi 
176- 
«Topshiriqlar bo ‘yicha xarajat qilishga olingan m ablagM arga doir hisob- 
kitoblar» subschyotining debctiga yoziladi.
110-«Topshiriqlarga doir sum m alar b o ‘yicha talab qilib olgunga 
qadar dcpozit hisobvarag‘i» subschyoti b o ‘yicha operatsiyalam ing 
hisobi 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada 
yuritiladi. Ularda topshiriqlam ing alohida-alohida sum m alari b o ‘yicha 
subschyotlar ochiladi. 176-«Topshiriqlar b o ‘y ich a xarajat qilishga 
olingan m ablag‘larga doir hisob-kitoblar» subschyoti b o ‘yicha hisob- 
kitoblam ing analitik hisobi 292-shakldagi kitobda y o k i 292-a shakldagi 
kartochkada yuritiladi. Ularda topshiriqlar bo‘yicha m a b la g 1 olingan har 
bir tashkilotga alohida-alohida analitik subschyotlar ochiladi.
D ep o zit s u m m a la r hisobi
Depozit sum m alar 112-«Budjetdan tashqari bo sh qa m ablag‘lar 
b o ‘yicha talab qilib olgunga qad ar depozit h iso b v arag ‘i» subschyotida 
va 174-«Depozit sum malarga d o ir hisob-kitoblar» su bsch yo tid a hisobga 
olinadi. Tashkilot ixtiyoriga vaqtincha tushgan va m a ’lum sharoitlar 
kelishi m unosabati bilan qaytariladigan su m m alar 
174-«Depozit 
sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyotida h iso b g a olinadi. 174- 
«D epozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» sub schy otinin g kreditiga 
tashkilotning ixtiyoriga vaqtincha kelib tushgan su m m alar yoziladi, 
depozit hisobvarag‘idan berilgan yoki tayinlanishi b o ‘y ic h a o ‘tkazilgan 
sum m alar esa 174-«Depozit sum m alarga doir h isob-kitoblar» subschyo­
tining debetiga yoziladi.
D epozit sum m alar kelib tushganida quyidagi b u x g alteriy a provodkasi 
tuziladi:
D ebet 112 - «B udjetdan tashqari boshqa m ab lag ‘lar b o ‘y ich a talab qilib 
olgunga qadar d e p o z it h iso b v arag 'i» su b sc h y o ti;
K redit 174 - «D epozit sum m alarga d oir h isob-kitoblar» su b sch y o ti.
D epozit sum m alar egalariga qaytarib berilganida quyidagi buxgal­
teriya provodkasi tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 174 - «D epozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyoti;
K red it 112 - «B udjetdan tashqari boshqa m ab la g 'la r b o ‘yicha talab qilib 
olgunga q adar depozit h iso b v arag 'i» subschyoti.
D epozit sum m alar tayinlanishi bo‘yicha depozit hisobvarag‘idan 
budjetga o ‘tk azib berilganida quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
1) D eb et 1 7 4 -«D epozit sum m alarga d oir hisob-kitoblar» subschyoti;
K red it 173 - «B u d jet toMovlariga d o ir hisob-kitoblar» subschyoti.
2 ) D eb et 1 7 3 -« B u d jet toM ovlariga d o ir hisob-kitoblar» subschyoti;
K red it 112 - «B udjetdan tashqari boshqa mablagMar b o ‘y ich a talab qilib 
o lg u n g a q adar depozit h iso b v arag 'i» subschyoti.
112-«B udjctdan tashqari boshqa m ablag‘lar b o‘yicha talab qilib 
o lg u n g aqadard epozithisobvarag‘i» subschyoti b o ‘yichaoperatsiyalam ing 
analitik h iso b i 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada 
yuritiladi. U lard a topshiriqlam ing alohida-alohida summalari b o ‘yicha 
analitik subsch y o tlar ochiladi.
174-«D epozit sum malarga doir hisob-kitoblar» subschyoti b o ‘yicha 
analitik hiso b 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada 
yuritiladi. U lard a saqlashga qabul qilingan depozit sum m alam ing har 
biriga aloh ida-aloh ida subschyotlar ochiladi.
3. BUDJET TASHKILOTLARIDA ISHLAB CHIQARISHGA QILINGAN 
XARAJATLAR HISOBI
M axsus mablagM aming sm etalari b o 'y ich a m ahsulotlar ishlab 
chiqarishga d o ir operatsiyalam ing hisobi uchun budjet tashkilotlarida 
buxgalteriya hisobining schyotlar r o ‘yxatida quyidagi ikkinchi tartibli 
schyotlar (subschyotlar) tayinlangan:
0 3 0 - «Ish lab
chiqarish 
(o‘quv) 
ustaxonalarining 
buyum lari» 
subschyoti;
031 - « Y ordam chi (o‘quv) qishloq x o ‘jaliklarining m ahsulotlari» 
subschyoti;
0 5 0 -« Y o s h chorva mollari va bo‘rdoqiga boqilayotgan m ollar» 
subschyoti;
0 8 0 - « Ish lab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarining xarajatlari» sub­
schyoti;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

081-«Y ordam chi (o ‘q uv) qishloq x o ‘ja lik la rin in g xarajatlari» 
subschyoti;
082-«S hartnom a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining 
xarajatlari» subschyoti;
083-«E ksperim ental q u rilm alam i tayyorlash xarajatlari» sub­
schyoti;
0 8 4 - «M ateriallami tayyorlash va qayta ishlash xarajatlari» sub­
schyoti;
2 1 0 - «Taqsim lanadigan xarajatlar» subschyoti;
2 11-«M axsus mablagMar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti;
2 4 6 - «Ishlab chiqarish va ijtim oiy rivojlantirish fond i» subschyoti;
2 8 0 - «Ishlab chiqarish (o‘q u v ) ustaxonalarining b u yum larin i sotish» 
subschyoti;
281-«Y ordam chi (o‘quv) qishloq xo‘jaliklarin in g m ahsulotlarini 
sotish» subschyoti;
2 8 2 - «Shartnom a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» 
subschyoti;
40 0-«M ax su s va budjetdan tashqari m ablag‘lar b o ‘yicha daro- 
madlar» subschyoti;
41 0 -«F oyda va zararlar» subschyoti.
Ishlab chiqariladigan m ahsulotning tannarxini aniqlash ishlab 
chiqarish xarajatlari hisobining asosiy vazifasi h isoblanadi. B ir turdagi 
m ahsulot ishlab chiqaradigan x o ‘jaliklardagi barcha x arajatlar bcvosita 
xarajatlardir. M ahsulotlam ing b ir nechta turlari b o ‘lgan da ustam a 
xarajatlar avvalo 210-«Taqsim lanadigan xarajatlar» su bschy otid a hisobga 
olinadi va har oyda yoki yilning oxirida m ahsulotlam ing turlari b o ‘yicha 
xarajatlar subschyotlariga o ‘tkaziladi. Ustam a xarajatlar, m uayyan 
sharoitlarga qarab, ishlab chiqaruvchi ishchilam ing m eh n at haqiga yoki 
sarflangan materiallar, yoki bevosita xarajatlar jam iga m utano sib ravishda 
taqsim lanadi. Tayyor m ahsulotlar om borga qabul qilish dalolatnom asiga 
yoki qabul qilish yukxatiga asosan kirim qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Is h la b c h iq a rish (o ‘q u v ) u sta x o n a la rin in g
x a r a j a t l a r i va ishlab c h iq a r ilg a n ta y y o r b u y u m la r hisobi
Ishlab chiqarish (o‘quv) ustaxonalarida tayyor buyum lar chiqarish 
ham da n a sh r etilgan bosm a m ahsulotlam i ishlab chiqarish bilan bogUiq 
xarajatlar 080-«Ishlab chiqarish ( o ‘quv) ustaxonalarining xarajatlari» 
subschyo tida 
hisobga 
olinadi. 
B uyum lam i 
tayyorlash, 
bosm a 
m ahsulotlam i nashr etish va xizm atlam i ko‘rsatish b o ‘yicha barcha 
xarajatlar 080-subschyotning d eb e tid a qayd etiladi, bu subschyotning 
kreditda esa tayyor buyum lam i v a bosma m ahsulotlarining haqiqiy 
tannarxi b o ‘y ich a budjct tashkilotining om boriga kirim qilinishi qayd 
etiladi. X arajatlar haqidagi hiso b m a’lumotlari asosida kalkulatsiya 
tuzish y o ‘li bilan ishlab chiqarilgan m ahsulotlam ing haqiqiy tannarxi 
aniqlanadi. X arajatlam ing analitik hisobi buyum lam ing turlari b o ‘yicha 
va x arajatlam in g m oddalari b o ‘yicha ko‘p ustunli 283-shakIdagi 
k arto chk alarda yuritiladi.
Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarida tayyor buyum lam i ishlab 
chiqarish 
bilan bo g ‘liq bo‘lgan xarajatlar sum m asiga quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D eb et 0 8 0 - «Ishlab chiqarish ( o ‘quv) ustaxonalarining xarajatlari» sub- 
schyoti;
K re d it 0 6 0 - « 0 ‘quv, ilm iy v a b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar» sub- 
schyoti;
K re d it 063 - « X o 'ja lik m ateriallari v a idora buyum lari» subschyoti;
K re d it 064 - «Y o n ilg ‘i, y o q ilg ‘i v a m oylash m ateriallari» subschyoti;
K red it 0 6 6 - «ld ish lar» subschyoti;
K red it 0 6 9 - «M ashina va u sk u n a la r uchun ehtiyot qism lar» subschyoti;
K red it 180 - «Ishchi va x iz m a tc h ila r bilan hisob-kitoblar» subschyoti;
K red it 175 - «Y agona ijtim oiy t o ‘!o v b o ‘yicha hisob-kitoblar» subschyoti;
K re d it 178 - «B oshqa 
d e b ito rlar 
va 
kreditorlar 
bilan 
hisob-kitoblar» 
subschyoti.
B u djet tashkilotining om boriga tayyor buyum lar va tayyor bosm a 
m ah su lo tlar kirim qilinganida 
quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D eb et 0 3 0 - « Ishlab 
chiqarish 
(o 'q u v ) 
ustaxonalarining 
buyum lari» 
subschyoti;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K redit 080 - «Ishlab 
chiqarish 
(o 'q u v ) 
u sta x o n a la rin in g
xarajatlari» 
subschyoti.
Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalari tom onidan ishlab chiqarilgan 
tayyor buyum lam i ham da tay y o r bosm a m ah su lo tlar va k o ‘rsatilgan 
xizm atlam i sotish 280-«Ishlab chiqarish ( o ‘q u v ) ustaxonalarining 
buyum larini sotish» subschyotida hisobga olinadi. Sotilgan buyum lar 
ham da tayyor bosm a m ahsulotlar va k o ‘rsatilgan xizm atlam i sotish 
bahosidagi sum m alari 2 8 0 -su b sc h y o tn i k red itid a qayd qilinadi, 
bu subschyotning debetida sotilgan buyum lar h am d a tayyor bosm a 
m ahsulotlar va k o ‘rsatilgan xizm atlam ing haqiq iy tannarxi qayd qilinadi. 
Yil tugagandan kcyin sotish natijalari aniqlanadi v a ular 410-«Foyda 
va zararlan> subschyotida hisobga olinadi. Ishlab chiqarish (o ‘quv) 
ustaxonalarining buyum lari sotilishining analitik hisobi k o ‘p ustunli
283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi.
Tayyor buyum lar, tayyor bosm a m ahsulotlar v a k o ‘rsatilgan xizm atlar 
sotilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 280 - «Ishlab chiqarish (o ‘quv) u stax o n alarin in g buyum larini sotish» 
subschyoti;
Kredit 030 - «Ishlab chiqarish (o'quv) ustaxonalarining buyum lari» subschyoti.
Tayyor buyum lar, tayyor bosm a m ah sulotlar v a k o ‘rsatilgan 
xizm atlam i sotish natijasining sum m asi hisobot yili tugagandan keyin:
a) A gar tayyor buyum lam i, bosma m ahsu lotlam i va ko‘rsatilgan 
xizm atlam i sotish natijasida foyda olingan b o ‘lsa, u holda quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 280 - «Ishlab chiqarish (o 'q u v ) u stax o n alarin in g buyum larini sotish» 
subschyoti;
K redit 410 - «Foyda va zararlar» subschyoti.
b) Agar tayyor buyum lam i, bosm a m ah sulo tlam i va k o ‘rsatilgan 
xizm atlam i sotish natijasida zarar ko‘rilgan b o ‘lsa, u holda quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 410 - «Foyda v a zararlar» subschyoti;
K redit 280 - «Ishlab chiqarish (o ‘q uv) u stax o n alarin in g buyum larini sotish» 
subschyoti.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y o rd a m c h i (o ‘q u v ) q ish lo q x o 'ja lik la rin in g x a r a ja tla ri 
v a m a h su lo t c h iq a rish hisobi
Y ordam chi q ishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘jaliklarining xarajatlari 081- 
«Yordam chi (o ‘q u v ) qishloq x o ‘jaliklarining xarajatlari» subschyotida 
hisobga olinadi. X arajatlar chorvachilik va dehqonchilik bo ‘yicha va 
ulam ing turlari b o ‘yicha alohida-alohida hisobga olinadi. Chorvachilik 
b o ‘yicha x arajatlar qoram olchilik, q o ‘ychilik, cho ‘chqachilik va shunga 
o ‘xshashlar b o ‘y ich a alohida-alohida hisobga olinadi. D ehqonchilik 
b o ‘yicha 
x arajatlar 
polizchilik, 
pichanchilik, 
sabzavotchilik 
va 
bo g ‘d o rchiliklar b o ‘yicha alohida-alohida hisobga olinadi. Barcha 
ishlab chiqarishga qilingan xarajatlar 0 8 1 -su b sch y o tn in g debetida qayd 
qilinadi, bu subschyotning kreditida esa qishloq x o ‘jaligidan olingan 
m ahsulotlam ing rejadagi tannarxi, chorva m ollarining qo ‘shim cha vazni 
va b olalashning rejadagi tannarxi ham da m ahsulotlam ing rejadagi va 
haqiqiy tannarxi o ‘rtasidagi farq qayd qilinadi.
Y ilning o xirida xarajatlar haqidagi hisob m a’lumotlari asosida 
qishloq x o ‘ja lig id a n olingan m ahsulotlam ing, m ollam ing q o ‘shim cha 
vazni va bolalashining haqiqiy tannarxi hisobot kalkulatsiyasini tuzish 
y o ‘li bilan aniqlanadi. X arajatlam ing analitik hisobi qishloq x o ‘jalik 
ekinlarining h a r biri nom i yoki chorva m ollarining har bir guruhi uchun 
alohida-alohida 283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi.
Y ordam chi qishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘jaliklarida m ahsulotlar ishlab 
chiqarish b ilan b o g ‘liq xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D ebet 081 -« Y o rd a m c h i 
(o ‘q uv) 
qishloq 
x o ‘ja!iklarining 
xarajatlari» 
su b sch y o ti;
K redit 0 6 0 , 0 6 3 -0 6 9 «M ateriallar v a oziq-ovqat m ahsulotlari» subschyotlari;
K redit 175 - « Y a g o n a ijtim oiy to 'lo v b o ‘y ich a hisob-kitoblar» subschyoti;
K redit 178 - « B o sh q a 
dcbitorlar 
v a 
kreditorlar 
bilan 
hisob-kitoblar» 
subschyoti;
K redit 180 - « Ish ch i v a xizm atchilar bilan hisob-kitoblan> subschyoti.
B udjet tashkilotining om boriga yordam chi qishloq va o ‘quv-tajriba 
x o ‘jalik larin in g m ahsulotlari kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 031 - « Y ordam chi (o 'q u v ) 
qishloq 
x o ‘ja lik la rin in g m ah su lo tlari»
subschyoti;
K redit 081 - «Y ordam chi 
(o 'q u v ) 
q ishloq 
x o ‘ja lik la rin in g
x arajatlari»
subschyoti.
Yordamchi qishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘jalik la ri ishlab chiqargan 
mahsulotlam i sotish 281-«Yordamchi (o ‘q uv) qishloq x o ‘jalik larin in g
mahsulotlarini sotish» subschyotida hisobga olinadi. Yordamchi q ishloq 
va o ‘quv>tajriba x o ‘jaliklarining sotilgan m ahsulotlarini chiqarish 
baholaridagi sum m alari 281-su b sc h y o tn in g k reditida qayd qiiinadi, 
bu subschyotning debetida esa yil dav om ida sotilgan m ahsulotlam ing 
rejadagi tannarxi b o ‘yicha qayd qiiinadi, h isob ot yilining oxirida esa 
haqiqiy tannarxning rejadagi tannarxdan farqin ing sotilgan m ahsulotlarga 
tegishli miqdori qayd qiiinadi. Yil tugagandan keyin sotish natijalari 
aniqlanadi va ular 4 1 0-«Foyda va zararlar» subschyotida hisobga olinadi. 
Yordamchi (o ‘quv) qishloq x o ‘jaliklarining m ahsulotlarini sotishning 
analitik hisobi k o ‘p ustunli 283- shakldagi kartochkalarda yuritiladi.
Y ordam chi (o ‘quv) qishloq x o ‘jalik la rin in g m ahsulotlari sotilganida 
ularning rejadagi tannarxidagi sum m asiga quyidagi buxgalteriya
provodkasi tuziladi:
D ebet 281 -« Y o rd a m c h i (o ‘quv) q ishloq x o 'ja lik la rin in g m a h su lo tlarin i 
sotish» subschyoti;
K redit 031 - «Y ordam chi (o 'q u v ) 
q ishloq 
x o lja lik la rin in g m ah su lo tlari»
subschyoti.
M ahsulotlam ing rejadagi tannarxi yil oxirida, yillik h iso b o t 
kalkulatsiyasiga asosan, haqiqiy tannarxi bilan m uvofiqlashtiriladi.
A gar yil davom ida olingan qishloq x o ‘ja lik m ahsulotlarining haq iq iy
tannarxi rejadagidan yuqori b o ‘lsa, u h o ld a haqiqiy tannarxi b ilan
rejadagi tannarxi o ‘rtasidagi farq sum m asiga:
a) m ahsulotlam ing sotilmagan qism ig a quyidagi buxgalteriya
provodkasi tuziladi:
D ebet 031 -« Y o rd a m c h i (o ‘quv) qishloq x o ‘ja lik la rin in g m ahsulotlari» su b ­
schyoti;
K redit 081 - «Y ordam chi (o ‘quv) qishloq x o 'ja lik la rin in g xarajatlari» s u b ­
schyoti;
b) m ahsulotlam ing sotilgan qism iga quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 281 - « Y o rd a m c h i (o ‘quv) qishloq x o ‘jalik larin in g m ahsulotlarini 
so tish » subschyoti;
K redit 081 - « Y o rd a m c h i 
(o ‘quv) 
qishloq 
x o 'jalik larin in g
xarajatlari» 
su b sch y o ti.
A gar yil d avom ida olingan qishloq xo‘ja lik m ahsulotlarining haqiqiy 
tannarxi rejadagidan k am b o ‘lsa, u holda haqiqiy tannarxi bilan rejadagi 
tannarxi o ‘rtasidagi fa rq (tejalgan sum m aga) sum m aga:
a) m ahsulotlam ing sotilm agan qism iga taalluqli boMgan sum m aga 
manfiy son (qizil siyoh) bilan quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 031 - « Y o rd a m c h i 
(o ‘quv) 
qishloq 
x o ‘ja lik la rin in g m ahsulotlari» 
su b sch y o ti;
K redit 081 - « Y o rd a m c h i (o ‘quv) qishloq x o ‘ja lik la rin in g xarajatlari» sub­
sch y o ti;
b) m ahsulotlam ing sotilgan qismiga taalluqli b o ‘lgan summaga manfiy 
son (qizil siyoh) bilan quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 281 - « Y o rd a m c h i ( o ‘quv) qishloq x o ‘jaiik larin in g m ahsulotlarini 
s o tish » subschyoti;
Kredit 081 - «Y ordam chi (o ‘quv) qishloq xo'jaliklarining xarajatlari» subschyoti.
S h a r t n o m a l a r asosida b a ja r ila y o tg a n
ilm iy - t a d q iq o t ishlarining x a r a j a t l a r i hisobi
Tashkilotlar b ilan tuzilgan shartnomalar asosida ilm iy-tadqiqotlar va 
konstruktorlik ishlarini bajarishga doir xarajatlar 082-«Shartnom a asosida 
bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlariningxarajatlari»subschyotidahisobga 
olinadi. Ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarini bajarishga doir 
xarajatlar 0 82-subschyotning dcbetida qayd qilinadi, bu subschyotning 
kreditida esa bajarilgan v a buyurtm achilarga topshirilgan ilm iy-tadqiqot 
va konstruktorlik ishlarining haqiqiy qiym atining hisobdan chiqarilishi 
qayd qilinadi. Ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari xarajatlarining 
analitik hisobi m avzu v a xarajatlar moddalari b o ‘yicha k o ‘p ustunli 283- 
shakldagi kartoch kalarda yuritiladi.
B uyurtm achilar bilan shartnom alar asosida bajarilayotgan ilmiy- 
tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari b o ‘yich a hisob-kitoblar 154- 
«To‘lanishi lozim b o ‘lgan ilmiy-tadqiqot ishlari b o ‘yicha buyurtm achilar
298
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bilan 
hisob-kitoblar» 
subschyotida 
h iso b g a 
olinadi. 
B ajarilgan 
va shartnom ada k o ‘zda tutilgan qiym ati b o ‘yicha to ‘lash u chu n 
buyurtm achilarga taqdim etilgan subsch yotlarda k o ‘rsatilgan ilm iy- 
tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarining q iym ati 1 5 4 -su b sch y o tn in g
debetida qayd qilinadi, bu subschyotning k red itda esa bajarilgan va 
buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari 
uchun kelib tushgan sum m alar va olingan b o ‘naklar ushlab qolingan 
sum m alar qayd qilinadi. To‘lanishi lozim b o ‘lgan ilm iy-tadqiqot v a 
konstruktorlik ishlari b o ‘yicha buyurtm achilar bilan hisob-kitoblam ing 
analitik hisobi m avzular b o ‘yicha 2 92-a shakldagi kartochkada 
yuritiladi.
B uyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilishi kerak b o ‘lgan 
ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlariga d oir olingan bo‘n ak lar 
bo‘yicha hisob-kitoblar 155-«Ilm iy-tadqiqot ishlari uchun b o ‘n ak lar 
bo‘yicha buyurtm achilar bilan hisob-kitoblar» subschyotida hisobga 
olinadi. B uyurtm achilardan shartnom alar aso sid a bajarilishi kerak 
b o ‘lgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari b o ‘yicha olin gan
bo ‘naklar 155—subschyotning kreditida q ay d qilinadi, bu subschyotning 
debetida esa bajarilgan va buyurtm achiga to psh irilgan ilm iy-tadqiqotlar 
va konstruktorlik ishlari uchun taqdim etilgan schyotlam i to ‘lash vaq tid a 
bo‘nak hisobidan qoplangan sum m alar ham da buyurtm achiga qaytarilgan 
b o ‘nak sum m alari qayd qilinadi. Ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlari 
uchun bo‘n a k la rb o ‘yicha buyurtm achilar b ilan hisob-kitoblam ing an alitik
hisobi m avzular b o ‘yicha 292-a shakldagi k arto ch kad a yuritiladi.
Buyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilishi kerak b o ‘lgan 
ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari b o ‘y ic h a b o ‘naklar oling anida 
quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 111 - «M axsus m ab lag 'lar b o 'y ic h a ta la b q ilib olgunga qadar d e p o z it 
h iso b v a ra g 'i» subschyoti;
K redit 155 - «Ilm iy-tadqiqot ishlari uchun b o 'n a k la r b o ‘yicha b u y u rtm ach ilar 
bilan hisob-kitoblar» subschyoti.
Bajarilgan 
va 
buyurtm achiga 
topshirilgan
ilm iy-tadqiqot 
va 
konstruktorlik ishlari uchun taqdim etilgan schy otlam i to‘lash v aq tid a 
bo‘nak hisobidan qoplangan sum m alarga 
quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 155 - « Ilm iy -ta d q iq o t ishlari uchun b o 'n a k la r b o ‘yicha buyurtm achilar 
b ila n h iso b -k ito b lar» subschyoti;
K redit 154 - « T o ‘lan ish i 
lozim
b o 'lg an
ilm iy-tadqiqot 
ishlari 
b o ‘yicha 
b u y u rtm a c h ila r bilan hisob-kitoblar» subschyoti.
B uyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilishi kerak bo‘lgan 
ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari b o ‘yicha olingan bo'n ak lar 
buyurtm achilarga qaytarilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 155 - « Ilm iy -ta d q iq o t ishlari uchun b o 'n a k la r b o 'y ic h a buyurtm achilar 
b ila n h iso b -k ito b lar» subschyoti;
K redit 111 - « M a x su s m a b la g 'la r b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit 
h is o b v a ra g ‘i» subschyoti.
Shartnom alar aso sid a bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik 
ishlarini bajarish u ch u n ja lb qilingan ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar 
156-«Xo‘ja lik sh artnom asi asosida bajarilayotgan ishlam i bajarishga 
ja lb qilingan h am ijro ch ilar bilan hisob-kitoblar» subschyotida hisobga 
olinadi.
S hartnom alar aso sid a bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik 
ishlarini bajarish uchun ja lb qilingan ham ijrochilarga ulam ing bajarib 
topshirgan ishlari u chun o ‘tkazilgan sum m alarga quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D ebet 156 - « X o 'ja lik shartnom asi asosida bajarilayotgan ishlam i bajarishga 
ja lb q ilin g a n ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti;
K redit 111 - « M a x s u s m a b la g ‘lar b o 'y ich a talab qilib olgunga qadar depozit 
h is o b v a ra g ‘i» subschyoti.
Shartnom alar aso sid a bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik 
ishlarini bajarish u ch u n ja lb qilingan ham ijrochilardan ulam ing bajarib 
tugatgan ishlarini qabul qilingan sum m alarga quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D ebet 082 - « S h a rtn o m a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining 
x a ra ja tla ri» subschyoti;
Kredit 156 - « X o 'ja lik shartnom asi asosida bajarilayotgan ishlam i bajarishga 
ja lb q ilin g a n ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti.
Shartnom alar aso sid a bajarilgan va buyurtm achilarga topshirilgan 
ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlari 
282-«Shartnom a asosida 
bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» subschyotida hisobga olinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bajarilgan va sh artn o m ad ak o ‘zda tutilgan qiym ati b o ‘yicha toMash uchun 
buyurtm achilarga taqdim etilgan subschyotlarda k o ‘rsatilgan ilmiy- 
tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarining q iym ati 2 8 2 -su b sc h y o tn in g
kreditida qayd qilinadi, bu subschyotning debetida esa m avzu b o ‘yicha 
bajarilgan vabuyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik 
ishlarining haqiqiy tannarxi qayd qilinadi. S hartnom alar asosida 
bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarini sotish natijalarini 
hisobdan chiqarish tugatilgan va buyurtm achilarga dalolatnom alar 
b o ‘yicha topshirilgan m avzular b o ‘yicha am alg a oshiriladi. Olingan 
foyda qonunda belgilangan tartibda taqsim lanadi. S hartnom alar asosida 
bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlarin in g sotilishining 
analitik hisobi k o ‘p ustunli 283-shakldagi k artochk alarda yuritiladi.
Shartnom alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik 
ishlarini bajarish bilan bogMiq xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya
provodkasi tuziladi:
D ebet 082 - « S hartnom a aso sid a bajarilayotgan ilm iy -tad q iq o t ishlarining 
xarajatlari» subschyoti;
K redit 043 - «Ilm iy tad q iq o tlard a va lab o rato riy a sin o v larid a uzoq vaqt 
foydalaniladigan m atcriallar» subschyoti;
K redit 044 - « S hartnom a asosida bajariladigan ilm iy -ta d q iq o t ishlari uchun 
m axsus uskunalar» subschyoti;
K redit 060 - « 0 ‘quv, ilm iy va boshqa m aq sad lar u c h u n m ateriallar» sub­
schyoti;
K redit 063 - « X o 'jalik m ateriallari va idora b u y u m lari» subschyoti;
K redit 067 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti;
K redit 069 - «M ashina v a usk u n alar uchun chtiyot q is m la r» subschyoti;
K redit 156 - « X o 'ja lik shartnom asi asosida b a ja rila y o tg a n ishlam i bajarishga 
ja lb qilingan ham ijrochilar bilan h iso b -k ito b la r» subschyoti;
K redit 175 - «Y agona ijtim oiy to ‘lov b o ‘yicha h is o b -k ito b la r» subschyoti;
K redit 178 - «B oshqa 
debitorlar 
va 
k red ito rlar 
b ila n
hisob-kitoblar» 
subschyoti;
K redit 180 - «Ishchi v a x izm atch ilar blan h iso b -k ito b lar» subschyoti.
Bajarilgan va shartnom ada k o ‘zda tutilgan q iym ati b o ‘yicha to ‘lash 
uchun buyurtm achilarga taqdim etilgan schyotlarda k o ‘rsatilgan ilmiy- 
tadqiqot va konstruktorlik ishlarining qiym atiga q uy id agi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 154 - « T o 'la n is h i 
lozim
b o ‘lgan 
ilm iy-tadqiqot ishlari 
b o ‘yicha 
b u y u rtm ach ilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti;
K redit 282 - « S h artn o m a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» 
subschyoti.
B ajarilgan va buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqotlar va 
konstruktorlik ishlari b o ‘yicha haqiqiy xarajatlar sum m asiga quyidagi 
buxgalteriya prov odkasi tuziladi:
D ebet 282 - « S h artn o m a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» 
subschyoti;
K red it 082 - « S h artn o m a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining 
x arajatlari» subschyoti.
S hartnom alar asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik 
ishlarini sotish natijasida olingan foyda sum m asiga quyidagi buxgalteriya 
provodkasi tuziladi:
D ebet 282 - « S h artn o m a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» 
subschyoti;
K redit 4 1 0 - « F o y d a va zararlar» subschyoti;
E k s p e r i m e n t a l q u r i l m a l a r n i ta y y o rla s h x a r a j a t l a r i hisobi
D avlat budjeti m ablag‘lari hisobidan ilm iy-tadqiqotlar olib borish 
uchun turli eksperm ental qurilm alar(qurilm alar, mashina va asboblam ing 
ko‘rgazm a n usxalari, sinov stendlari va boshqalar)ni tayyorlashga qilingan 
xarajatlar 083-«E ksperim ental qurilm alarni tayyorlash xarajatlari» 
subschyotida hisobga olinadi. Eksperim ental qurilm alarni tayyorlash 
bilan b o g ‘liq xarajatlar 0 8 3 -su b sch y o tn in g debetida qayd qilinadi, bu 
subschyotning krcditida esa eksperim ental qurilm alarni tayyorlash bilan 
b o g ‘liq h aq iq iy xarajatlam ing hisobdan chiqarilishi qayd qilinadi. A gar 
ishlar tam om langandan keyin qurilm a kirim qilinm asdan qism larga 
ajratilsa, u h o ld a bu haqda dalolatnom a tuziladi va qurilm ani qism larga 
ajratish n atijasid a olingan m ateriailar va asboblar foydalanish m um kin 
b o ‘lgan b ah o b o ‘yicha kirim qilinadi. Eskperim ental qurilm alarni 
tayyorlash b o ‘y ich a xarajatlam ing analitik hisobi har bir eksperim ent 
qurilm a b o ‘y ic h a k o ‘p ustunli 283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi.
E ksperim ental qurilm alarni tayyorlash bilan bog‘liq xarajatlar 
sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

D ebet 083 - «E ksperim ental q u rilm a la m i tayyorlash x arajatlari» su b sch y o ti;
K red it 060 - « 0 ‘quv, 
iim iy 
v a
b o sh q a
m aqsadlar 
u ch u n
m ateriallan> 
subschyoti;
K redit 063 - « X o 'jalik m ateriallari v a id o ra buyum lari» subschyoti;
K red it 067 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti;
K red it 069 - «M ashina va u sk u n a la r u ch u n ehtiyot qism lar» su b sch y o ti;
K red it 175 - «Y agona ijtim oiy t o ‘lo v b o ‘y ich a hisob-kitob!an> su b sch y o ti;
K red it 178 - «B oshqa 
debitorlar 
v a 
kreditorlar 
bilan 
h iso b -k ito b lar»
subschyoti;
K red it 180 - «Ishchi v a xizm atchilar b ila n hisob-kitoblar» su b sch y o ti.
B udjet tashkilotining rahbari tom onidan tasdiqlangan d alo latnom aga 
asosan qabul qilingan tayyor ek sperim ental qurilm alar kirim qilinganida, 
eksperim ental qurilm alami tayyorlash b o ‘yicha haqiqiy xarajatlar 
sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 013 - «M ashinalar va u sk u n a la r» subschyoti yoki
D ebet 0 7 0 - «O m bordagi kam b a h o li v a te z eskiruvchi b u y u m lar» su b sch y o ti;
K redit 083 - «Eksperim ental q u rilm a la m i tayyorlash xararajatlari» su b sch y o ti.
Ishlar tam om langandan keyin q urilm a kirim qilinm asdan q ism larga 
ajratilganida olingan m ateriallar v a asboblar foydalanish m um k in b o ig a n
baho b o ‘yicha kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 060 - « 0 ‘quv, ilmiy va b o sh q a m a q sa d la r uchun m ateriallar» su b sch y o ti 
yoki
D ebet 063 - « X o ‘ja lik m ateriallari v a id o ra buyum lari» subschyoti yoki
D ebet 067 - «B oshqa m ateriallar» su b sch y o ti yoki
D ebet 070 - «O m bordagi kam b a h o li v a te z eskiruvchi bu y u m lar» su b sch y o ti 
yoki
D ebet 013 - «M ashinalar va u sk u n alar» subschyoti yoki
D ebet 016 - «A sboblar, ishlab c h iq a rish (jihozlari bilan b irg a ) v a x o 'ja lik
inventarlari» subschyoti;
K redit 083 - «Eksperim ental q u rilm a la m i tayyorlash xarajatlari» su b sch y o ti.
M a te r ia l la r n i tayyorlash v a q a y t a ishlash x a r a j a t l a r i h isobi
M ateriallam i xo‘jalik usuli b ilan tayyorlash va qayta ishlash (kiyim - 
kechaklar tikish, yoqilg‘ilami tayyorlash, sabzavotlam i q ay ta ishlash 
va shu kabilar) bo‘yicha xarajatlar 084-«M ateriallam i tayyorlash va
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qay ta ishlash xarajatlari» sub schyo tida hisobga olinadi. M ateriallam i 
tayyorlash va qayta ishlash b ilan b o g ‘liq bo'lgan xarajatlar va ulam ing 
qiym ati ham da tashib keltirish, saqlash va shunga o ‘xshashlar b o ‘yicha 
x arajatlar 084-subschyotning deb etid a qayd qilinadi, bu subschyotning 
k re d itid a xarajat sum m alarining hisobdan chiqarilishi va olingan 
qiym atliklam ing tegishli sch y o tlar b o ‘yicha kirim qilinishi qayd etiladi.
M ateriallar tayyorlash yoki qayta ishlash tamomlangandan keyin 
dalolatnom a tuziladi. Unda qayta ishlashdan yoki tayyorlashdan olingan 
qiym atliklam ing miqdori, bu ishlarga qilingan xarajatlar va ulaming 
tannarxi k o‘rsatiladi. Dalolatnom a budjet tashkilotining rahbari tomonidan 
tasdiqlanadi. Materiallami tayyorlash va qayta ishlash bo‘yicha xarajatlaming 
analitik hisobi tayyorlash va qayta ishlashning har bir turi bo‘yicha 292-a 
shakldagi kartochkalarda yoki 292-shakldagi kitobda yuritiladi.
M ateriallam i tayyorlash v a qayta ishlash bilan b o g ‘liq b o ‘lgan 
x arajatlar va ulam ing qiym ati h am da tashib keltirish, saqlash va shunga 
o ‘x sh ash lar bo ‘yicha x arajatlar summasiga quyidagi buxgalteriya 
provod kasi tuziladi:
D e b e t 084 - « M ateriallam i 
tay y o rlash
va 
qayta 
ishlash 
xarajatlari» 
subschyoti;
K red it 031 - «Y ordam chi 
(o 'q u v )
qishloq x o ‘ja lik la rin in g m ahsulotlari» 
subschyoti;
K red it 060 - « 0 ‘quv, ilm iy v a boshqa m aqsadlar uchun m ateriallar» sub­
schyoti;
K red it 067 - «B oshqa m a te ria lla r» subschyoti;
K red it 175 - «Y agona ijtim o iy to ‘Iov bo‘yicha hisob-kitoblar» subschyoti;
K red it 178 - «B oshqa 
d e b ito rla r 
va 
kreditorlar 
bilan 
hisob-kitoblar» 
subschyoti;
K red it 180 - «Ishchi v a x iz m a tc h ila r bilan hisob-kitoblar» subschyoti.
Q ayta ishlash yoki tayyorlashda olingan qiym atliklam ing summasiga 
q uyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D eb et 060 - « 0 ‘quv, ilm iy v a b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar» subschyoti 
yoki
D eb et 065 - «O zuqa v a e m -x ash ak » subschyoti yoki
D eb et 067 - «B oshqa m a te ria lla r» subschyoti;
K red it 084 - « M ateriallam i tayyorlash v a qayta ishlash xarajatlari» sub­
schyoti.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4. BUDJET TASHKILOTINI RIVOJLANTIRISH FONDI HISOBI
B u d je t ta s h k ilo tin i r i v o j l a n t i r i s h f o n d in in g
d a r o m a d l a r i n i s h a k lla n tir is h
O 'zb ck isto n Respublikasi V azirlar M ahkam asining 1999-yil 3-sen- 
tabrdagi 414-sonli «Budjet tashkilotlarini m ablag1 bilan ta ’m inlash 
tartibini takom illashtirish to ‘g ‘risida»gi qaroriga m uvofiq budjet 
tashkilotini rivojlantirish fondi re jag a m uvofiq budjctdan m oliyalashtirish
hisobiga tushgan va hisobot cho ragining so ‘nggi ish kuni o x irid a budjet 
tashkilotining hisobvarag'ida q o lgan tejab qolingan (foydalanilm agan) 
m ablag‘lar (kapital qo‘yilm alam i m oliyalashtirish uchun k o ‘zda tutilgan 
m ab lag 'la r bundan mustasno), b u d je t tashkilotining faoliyati turiga 
m uvofiq m ahsulot(ish, xizm at)lar ishlab chiqarish va sotish dan olingan 
darom adlar, davlatning vaqtincha foydalanilm ayotgan binolari va m ol- 
m ulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan olingan m a b la g ‘lam ing
50 foizi ham da yuridik va jism oniy shaxslar tom onidan b u djet tashkilotiga 
berilayotgan hom iylik (beg‘araz) yordam i hisobiga shakllantiriladi.
F aoliyat turi b o ‘yicha m ahsulot(ish, xizm at)lar ishlab ch iq arish va 
sotishdan, davlatning vaqtincha foydalanilm ayotgan b inolari va m ol- 
m ulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan ham da yuridik v a j ism oniy 
shaxslar tom onidan budjet tashkilotig a berilayotgan ho m iylik (b c g 'ara z) 
yordam idan q o‘shim cha darom ad olayotgan budjet tashkilo tlari 2010- 
yil oxirigacha Davlat budjetiga undiriladigan soliqlar va y ig ‘im lam ing 
barcha turlaridan ozod qilingan. Shu m unosabat bilan b o ‘shab qolgan 
m ablag‘lar budjet tashkilotining m oddiy-texnika va ijtim oiy bazasini 
ham da xodim larini moddiy ra g 'b atlan tirish g a yo‘naltiriladi.
B unda shuni hisobga o lish k e ra k k i, 1 guruh «Ish h a q i v a u nga 
ten g lash tirilg an toMovlar» b o ‘y ic h a tejalg an, u n in g c h o rak d ag i 
oxirgi oy n in g ikkinchi y arm ig a te g ish li m ehnat h aqini to ‘lash u chu n 
m o liy alash tirilg an m ablag‘lar, m o liy a la sh tirilm a g a n lig i sa b a b li yoki 
b udjet m a b la g ‘lari b o ‘yicha ta la b q ilib olgun ga q a d a r a s o s iy d e p o z it 
h iso b v a ra g ‘idagi m ablag‘n in g
y etm ag an lig i 
sab ab li 
o lin m a g an
depon ent qilingan m ehnat h a q i v a stip cn d iy alar h am d a n a fa q a la rn in g
sum m alari tejalgan sum m a d eb h iso b lan m ay d i va b u d je t ta sh k ilo tin i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

riv o jla n tirish fo n d i-b u d jetd a n tashqari m ab lag ‘lar b o ‘y ich a talab 
q ilib o lg u n g a q a d a r d c p o z it h iso b v a ra g ‘iga o 'tk a z ilm a y d i. II guruh 
« Ish b eru v ch ilarn in g a jra tm a la ri» b o ‘yicha h iso b lan g an , lekin 
o ‘tk a z ib b erilm ag an m e h n a t haqiga hiso blanishlar, hisoblangan, 
lek in t o ‘lanm agan p e n siy a la r, hom iladorlik va tu q q and an keyingi 
d a v rla r u chun n afaqa, b o la tu g ‘ilganda beriladigan va v afo t etganda 
b e rila d ig a n n afaq alar su m m a la ri, budjet tash k ilo tlarin i rivojlantirish 
fo n d i-b u d je td a n tash q ari m a b la g ‘lar b o ‘yicha talab qilib olgunga 
q a d a r d e p o z it h iso b v a ra g ‘iga o ‘tkazilm aydi.
C horakning oxirgi ish kuni tejalgan sum m alar budjet tashkilotini 
rivojlantirish fondi-budjetdan tashqari m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib 
olgunga qadar depozit hisobv arag 'ig a o ‘tkazilganida quyidagi ikkita 
b u xgalteriya provodkasi tuziladi:
1) D e b e t 114-« B u d jet tash k ilo tin i rivojlantirish fo n d i-b u d je td a n tashqari
m a b la g ia r b o 'y ic h a ta la b qilib olgunga q adar depozit h isobvarag‘i» 
subschyoti;
K re d it 090 - « R espublika b u d jeti b o 'y ich a tashkilot xarajatlari uchun ta­
lab q ilib o lg u n g a q ad ar depozit h iso b v arag ‘i» subschyoti