Ishqalanish jarayonining jadalligini ifodalaydigan param etrlar sirpa

---

Ishqalanish jarayonining jadalligini ifodalaydigan param etrlar sirpa- 
nishda eng katta va dumalashda eng kichik bo‘ladi. Zamonaviy traktorlar, 
qishloq xo‘jaligi mashinalari va avtotraktor dvigatellarining barcha asosiy 
tutashmalari, odatda, majburiy yoki bosim ostida moylanadi. Moyni 
bosim ostida uzatish va uni filtrlash usuli transmissiyaning ishqalanuvchi 
uzellarida tobora kengroq qo'llanilm oqda. Zanjirli traktorlam ing yurish 
qismidagi ko‘pgina muhim uzellar (sapfalar, ram alam ing vtulkalari, 
tayanch g‘altaklaming podshipniklari va boshqalar) ham konsistent m oy 
bilan moylash o ‘miga suyuq moy bilan moylashga o ‘tkazilgan.
Ishqalanish va yeyilish energetik nazariyasi shunday fizik-kimyoviy 
hodisalarga asoslanadiki, ularda ishqalanish jarayoni bitta b o 'la d i, 
am m o ular bilan bog'liq hodisalar h a r xil b o ‘lib, ko‘pgina sh aro it- 
larga bog‘liq, degan xulosa kelib chiqadi.
Bir jism boshqa (qattiq, suyuq va gazsim on) jism ga nisbatan 
harakatlanganda zarralar ko ‘pro q ta ’sir qiladigan sohada jism n in g
ilgarilama harakatlanish energiyasi m oddiy tiz im n in g to ‘lqinsim on va 
tebranm a harakatlari energiyasiga sakrash tarzida o ‘tadi, natijada ter- 
m oelektron, term ik, akustik va boshqa hodisalar sodir bo'ladi.
Shuni aytib o 'tish kerakki, ishqalanishning ko‘plab om illarga 
bog‘liqligi haddan tashqari m urakkabligidan ishqalanish nazariyasi- 
ning hozirgi holati amaliyot ilgari surayotgan talaygina savollarga javob 
berm asa-da, mashinalaming yeyilishini m uhandislik usulida hisoblash 
uchun aniq m a’lumotlar beradi. Shunga qaram asdan, ishqalanish va 
yeyilish m uam molari borasida qonunlarini ochish, asosiy ta ’riflarni 
izohlash va bu jarayonlarni tasniflash, m ashinalam ing chidam liligini 
belgilovchi asosiy omillami aniqlash im konini yaratadi va hokazo.
1.9. Yeyilishga ta ’sir qiluvchi om illar va 
detallarning shikastlanish turlari
M ashinalar detallari sirtining yeyilish jarayoni m urakkab b o ‘lib, 
ko‘pg!na om illarga bog‘liq. Bu o m illar m ashinalardan foydalanish 
sharoitlarida turlicha bo‘ladi. U larga birinchi navbatda quyidagilar kiradi: 
detallar sirtiga tushadigan yuklanish; tutashm alar ishining h aro rat 
tartibi; m oyning borligi, xarakteri va xossalari; moylash ashyosining 
mexanik aralashm alar bilan ifloslanganlik darajasi, aralashm alar tarkibi 
ham da oM cham lari; d etallarn in g b ir-b irig a nisbatan jo y la sh ish i 
(qo‘zg‘aluvchan tutashm alar u c h u n ); tutash juftliklarning bo sh q a 
ish sharoitlari (titrashga, korroziyaga uchrashi va hokazo).
M ashinalarni loyihalash, tayyorlash va ta ’mirlash bilan shu g‘ul- 
lanuvchi m utaxassislar uchun yeyilishning asosiy om illari va q o -

---