Мухаммадиева Дилафруз Ахтамовна Сравнительное исследование

А.Г.Шереметева
Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш 
раиси, филол.ф.д., профессор 
Г.С. Қурбонова
Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш 
илмий котиби, филология фанлари бўйича 
фалсафа доктори (PhD) 
И.А. Cиддиқова 
Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш 
қошидаги Илмий семинар раиси, филол.ф.д., 
профессор 

---

5 
КИРИШ (фалсафа доктори (PhD) диссертацияси аннотацияси) 
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Жаҳон илм-фани 
тараққиѐти, хусусан, тилшунослик соҳасида Заҳириддин Муҳаммад Бобур 
асарларининг ўрни ва аҳамияти каттадир. Хусусан, «Бобурнома» XVI асргача 
бўлган ижтимоий-сиѐсий тушунчаларни қамраб олган, барча соҳаларда 
қимматли маълумотлар берувчи, ўзбек халқининг жаҳондаги бошқа 
миллатлар билан адабий-маданий алоқалари тарихини ѐритишга хизмат 
қиладиган ноѐб манбадир. Дунѐнинг ўттизга яқин тилига таржима қилиниши 
асарнинг теран мазмуни, таъсирчан услуби ҳамда энциклопедик характери 
билан белгиланади. Бобур асарларининг тил хусусиятларини илмий тадқиқ 
этиш, хусусан, «Бобурнома» таржималарида қўлланилган паремик 
бирликларни қиѐсий планда ўрганиш таржимашуносликда катта аҳамиятга 
эга ҳисобланади. 
Дунѐ илм-фани ривожида Бобур асарларининг илмий аҳамиятини 
асослаш, жумладан, «Бобурнома» таржималарини қиѐсий аспектда таҳлил 
қилиш, айниқса, ундаги тил бирликларининг таржимада қандай 
ифодаланиши масалаларини ўрганиш борасида қатор тадқиқотлар олиб 
борилмоқда. «Бобурнома» таржима матнларида қўлланилган паремияларни 
аниқлаш, уларнинг маъно хусусиятларини ўрганиш, статистикасини ишлаб 
чиқиш ва гуруҳлаштириш масаласида турлича ѐндашувлар кўзга ташланади. 
Асарнинг туркча таржимасидаги паремияларни ўзбекча матн билан структур-
семантик жиҳатдан қиѐслаш орқали таржима назарияси ва амалиѐти 
жараѐнида бадиий асар таржимасига қўйиладиган тамойилларни янада 
такомиллаштиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. 
Мамлакатимизда бугун буюк аждодларимиз меросига қаратилаѐтган 
эътибор, улардан қолган бой илмий-адабий меросни тадқиқ этиш ҳар 
қачонгидан-да долзарб аҳамият касб этмоқда. «Биз боболаримиз меросини 
қанча кўп ўргансак, бугунги кунда ҳам бизни ташвишга солаѐтган жуда кўп 
саволларга тўғри жавоб топамиз. Бу бебаҳо меросимизни қанча фаол тарғиб 
этсак, халқимиз, айниқса, ѐшларимиз бугунги тинч ва эркин ҳаѐтнинг 
қадрини англаб етади»
1
, деган эзгу ғоя асосида аждодларимиз меросини 
ўрганиш ва тарғиб этишга катта аҳамият берилмоқда. Ушбу стратегик 
вазифалар таржимашунослик йўналишида, айниқса, «Бобурнома» каби ўзбек 
мумтоз адабиѐти манбаларининг хорижий тилларга қилинган нашрларини 
структур-семантик жиҳатдан тадқиқ этиш борасида қатор изланишлар олиб 
боришни тақазо этмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги 
ПФ-4947-сон «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
«Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги Фармони, 2017 йил 20 апрелдаги 
ПҚ-2909-сон «Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-
тадбирлари тўғрисида»ги, 2017 йил 24 майдаги ПҚ-2995-сон «Қадимий ѐзма 
манбаларни сақлаш, тадқиқ ва тарғиб қилиш тизимини янада 
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиѐевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси / Янги 
Ўзбекистон. – Тошкент, 2020. 30-декабрь. 

---

6 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги, 2017 йил 20 июндаги 
ПҚ-3074-сон «Ўзбекистонга оид хориждаги маданий бойликларни тадқиқ 
этиш марказини ташкил этиш тўғрисида»ги, 2017 йил 20 июлдаги ПҚ-3074-
сон 
«Ўзбекистон 
Республикаси 
Вазирлар 
Маҳкамаси 
ҳузуридаги 
Ўзбекистонга оид хориждаги маданий бойликларни тадқиқ этиш марказини 
ташкил этиш тўғрисида»ги қарорлари ҳамда мазкур фаолиятга тегишли 
бошқа меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга 
оширишда ушбу диссертация тадқиқоти маълум даражада хизмат қилади.