Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti jamolov narzullo fayzullo o`G`LI

ХУЛОСА
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

KIRISH
Magistrlik dissertasiyasi mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi. Fan, texnika va madaniyat rivojlanishining hozirgi bosqichida ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida etakchi o'rinni egallagan va inson faoliyatining barcha sohalariga kirib boradigan axborotni qayta ishlash jarayonlariga ustunlik beriladi. Tabiiy tilda axborotni qayta ishlash usullari va vositalari hujjatlarni tayyorlashning eng oddiy tizimlaridan axborot - qidiruv tizimlariga, mashinani tarjima qilish tizimlariga va tabiiy tilda muloqot dasturlariga tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Tabiiy tilda matnlarni qayta ishlash bilan birgalikda juda ko'p turli xil ilovalar mavjud. Matn tarkibiga kirishining chuqurligi ham boshqacha.
Matn tarkibiga kiruvchi chuqurlikka qarab, ushbu dasturlar odatda quyidagi matnni qayta ishlash ketma — ketligining barcha yoki tez — tez birinchi qismiga mos keladigan bloklar bilan ishlaydi: kirish matnining harflari — so'z — iboralar-ma'no -... — yangi ma'no-iboralarning tuzilishi — so'zlarning ma'nosi-chiqish matnining harflari. Tabiiy tilni qayta ishlashning birinchi bosqichi so'zlarning turli shakllarini aniqlaydigan blok-morfologik tahlil bloki. Tabiiy tilni qayta ishlash bilan shug'ullanadigan ko'plab dasturlarda morfologik tahlil bloki zarur qism bo'lib, bu vazifaning dolzarbligini ko'rsatadi. Tizim matnning hajmidan qat'i nazar, dasturning morfologik tahlil moduli tez va samarali ishlashini talab qiladi. Bunday yaratilgan algoritmlar ma'lum algoritmlarga qaraganda kamroq xotira va yuqori tezlik kabi qat'iy talablarga ega. Bu borada o’zbek va qoraqalpoq tillarining morfologik analizatori algoritmlari keng o'rganilmagan, shuning uchun morfologik, sintaktik va semantik analizatorlar asosida rasmiy grammatika, mashina tarjimasini yaratish dolzarb vazifa bo'lib qolmoqda.
Muammoning o’rganilganlik darajasi.
Ma’lumotlar bazasi ko`p va imkoniyatlari keng bo’lgan dasturlar online rejimida ishlaydi, bu shunga olib keladiki, internet bo’lmay qolsa bunday dasturlarning imkoniyatlaridan to’liq fydalana olinmaydi. Bunday muammolarni hal qilish uchun offline rejimida ishlaydigan, yangi so’z bazasi bilan boyitib boriladigan dastur ishlab chiqishdir.