Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

1-Jadval 
Poliuretan namunalarining fizik-mexanik xossalari 
№ 
fizik-mexanik xossalari
Oʻlchov birligi 
PU -1 
PU-2 
PU-3 
1. 
Uzilishdagi nisbiy 
chоʻziluvchanlik 
% 
550 
750 
890 
2. 
Uzilishdagi mustahkamlik 
MPa 
35 
32 
16 
3. 
Elastiklik muvozanati 
% 
50 
61 
70 
Poliuretan namunalarida fizik-
mexanik 
xossalarining 
bunday 
oʻzgarishi 
poliuretan 
makromolekulalari oʻrtasidagi oʻzaro 
molekulalararo tasir kuchlarining 
oʻzgarishi bilan izohlanadi. 
Shunday qilib olingan natijalar 
asosida 
poliefirpoliol 
miqdorini 
poliuretanning 
fizik-mexanik 
xossalariga 
ta’siri 
aniqlandi 
va 
uzilishdagi nisbiy chоʻziluvchanlik, 
elastiklik muvozanatini oshirishga 
erishildi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.L.Jumanov., M.Toxirov., M. Alimuxamedov. “Gidroksil guruh saqlovchi poliefirlar 
xossalariga ular tuzilishining ta’siri” NamDU ilmiy axborotnomasi. 2020 y. 2-son. 
2.В.В. Зуев., М.В. Успенская., А.О. Олехнович. Физика и химия полимеров. Учебное 
пособие Санкт-Петербург 2010 г. c. 23-25 
3-Rasm. Poliuretan namunalarining fizik-mexanik 
xossalarining poliefirpoliol miqdoriga bogliqligi
1-Uzilishdagi nisbiy chоʻziluvchanlik (
σ
); 2-uzilishdagi 
mustahkamlik (
σ
p
); 3-elastiklik muvozanati (K).

---

321 
REZINANI VULKANLASHDA QOʻLLANILADIGAN TEZLATGICHLAR 
TAVSIFI 
Eshmurodov X.E., Safarov A.M., Hayitov B.T., Boʻronova F.F. 
Termiz davlat universiteti, Termiz sh. 
E-mail: [e-mail]
 
Organik tezlatgichlardan foydalanish rezina vulkanizatsiya jarayonida eng 
muhim oʻzgarishlarni kiritdi. Ular vulkanizatsiyalarning texnik xususiyatlarini 
sezilarli darajada yaxshilaydi, kauchuk mahsulotlarning qarishga chidamliligini 
oshiradi, bir xil massiv mahsulotlarni olish imkoniyatini yaratadi, vulkanizatsiya 
muddatini qisqartiradi, buning natijasida uskunalar soni va energiya sarfi bir necha 
baravar kamayadi va mehnat unumdorligi oshadi. 
Vulkanizatsiya 
jarayonida 
koʻplab 
tezlatgichlar 
oʻzaro 
faollashadi. 
Tezlatgichlarning 
turli 
tizimlaridan 
foydalangan 
holda, 
vulkanizatlarning 
xususiyatlariga ta’sir qilish mumkin: “Rezina- toʻldiruvchi” egri chizigʻini 
oʻzgartirish, mustahkamlovchi toʻldiruvchi moddalari boʻlmagan taqdirda ham 
ma’lum bir choʻzilish va mustahkamlik xususiyatlarida kuchlanishni oshirish. 
Kauchuk vulkanizatsiya tezlatgichlarining xususiyatlariga ega boʻlgan koʻp 
sonli birikmalar tavsiflangan. Ularni quyidagicha tasniflash mumkin. 
1. Ditiokarbonatlar 
2. Ksantatlar 
3. Tiuramlar 
4. Tiazol kuchaytirgichlari 
5. Aldegid-amin tezlatgichlar 
6. Guanidin va boshqa tezlatgichlar (asosiy tezlatgichlar) 
Hozirgi vaqtda Captax va Altax turlarining triazon tezlatgichlari va ularning 
hosilalari kauchuk sanoatida keng qoʻllanilishini topdi. 
2-merkaptobenztiazol 
(kaptax) 
1887 
yilda 
Hoffman 
tomonidan 
o-
aminotiyofenolni uglerod disulfidi bilan qizdirish yoki manilin, oltingugurt va 
uglerod disulfidini 280-283°C haroratda va atmosfera bosimida reaksiyaga kirishish 
orqali olingan: