Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

1-jadval. 
№ 
Tahlillarning 
nomlanishi 
Oʻlch. 
birl. 
Оʻz DST 950-2011
boʻyicha normativ 
Mustaqillik 
koʻch. 
quduq. Zilol 
mah. 
1 
Harorati
grad 
2 
Hidi
ball 
2 
0 
0 
3 
Ta’mi
ball 
2 
0 
0 
4 
Rangdorligi 
grad 
20-25 
0 
0 
5 
Loyqaligi 
mg/l 
1,5-2 
0 
0 
6 
Ph 
.6-9 
7 
7 
7 
Azot ammoniy 
mg/l 
0 
- 
- 
8 
Nitritlar 
mg/l 
3 
0 
0 
9 
Nitratlar 
mg/l 
45 
10 
Umumiy qattiqlik 
mg-ekv/l 
.7-10 
10,5 
10,5 
11 
Oksidlanuvchanlik 
mg/l 
2,0-2,5 
1,12 
1,12 
12 
Sulfatlar 
mg/l 
400-500 
200 
200 
13 
Xloridlar 
mg/l 
250-350 
42,5 
50 
14 
Quruq qoldiq 
mg/l 
1000-1500 
780 
780 
15 
Kalsiy 
mg-ekv/l 
4,8 
4,9 
16 
Magniy 
mg-ekv/l 
5,7 
5,6 
17 
Ishqoriylik 
mg/l 
8 
8 
18 
Qoldiq xlor 
mg/l 
0,7-0,8 
19 
Temir 
mg/l 
0,3 
0,1 
0 
20 
Mis 
mg/l 
1 
0 
0 
21 
Rux
mg/l 
3 
0 
0 
22 
Mishyak 
mg/l 
0,05 
- 
- 
23 
Molibden 
mg/l 
0,25 
0 
0 
24 
Qoʻr gʻoshin
mg/l 
0,03 
0 
0 
25 
Ftor 
mg/l 
0,7 
0 
0 

---

287 
26 
Marganets 
mg/l 
0,1 
0 
0 
27 
Vaqtincha qattiqlik 
mg-ekv/l 
8 
8 
28 
Koli-koʻrsatgich 
1 dm3 suv.b 
s. 
3 
3 
3 
 
Foydalanilgan adabiyot 
1.
Yaxshiyeva, Z. Z., Xojiyeva, S. S., & Qurbonova, D. S. (2021). Analitik kimyodagi 
amperometrik titrlash usulining afzalliklari. 
Science and Education
, 
2
(5), 18-23 
2.
Yakhshieva, Z. Z. Dzhuraeva Sh.D., Rakhmatov Kh.B., Khozhieva S.S. (2019). 
Amperometric titration of mercury (II) with mpcmdedtc solution in dimethyl sulfoxide. 
Austrian 
Journal of Technical and Natural Sciences
, (9-10). 
 
KIMYO SANOATIDA OLTINGUGURT BIRIKMALARINI AHAMIYATI 
Ibodulloyeva M.I., Salimova D.X. 
Nizomiy nomidagi TDPU 
[e-mail] 
 
Oʻzbekiston Respublikasining innovatsion rivojlanishi koʻp jihatdan ustuvor 
sohalarni, jumladan kimyo, biokimyo, gaz va neft-kimyo sanoati taraqqiyotiga 
bevosita bogʻliqdir. Soʻnggi yillarda sohada yaratilgan poydevor kimyo sanoati 
salohiyatini yaqin 3 - 5 yil davomida barqaror oʻsish dinamikasini ta’minlay oladi. 
Biroq, kimyo sanoatining barcha yoʻnalishlarini uzoq muddatli barqaror 
rivojlanishiga mustahkam zamin yaratish uchun sohani transformatsiya qilish 
jarayonlarini, eng ilgʻor xorijiy tajribalardan kelib chiqqan holda jadallashtirish 
zarurligini taqozo etmoqda. 
Ilm-fan va ishlab chiqarish oʻrtasidagi munosabatlar transformatsiyasi - 
innovatsiya jarayonlarini tashkil etish, zamonaviy texnologiyalarni transfer qilish 
boʻyicha ilgʻor xorijiy tajribalar asosida fan va ishlab chiqarish oʻrtasidagi oʻzaro 
hamkorlikning yangi tizimini yoʻlga qoʻyish lozim 
Kimyo sanoatini yanada rivojlantirish uchun Oʻzbekiston Respublikasining 
2021- 2023-yillarga moʻljallangan investitsiya dasturi tuzildi va amalga oshirish 
uchun investitsiya loyihalari ishlab chiqildi. Bu dasturga Navoiyazot” AJ negizida 
oltingugurt kislotasi ishlab chiqarishni tashkil etish ham kiritildi. 2022 yilda bu ishlab 
chiqarish uchun asosiy texnologik asbob-uskunalarni yetkazib kelish, qurilish montaj 
ishlarini olib borish va uni ishga tushirish ishlarini olib borish hamda loyihani ishga 
tushirish rejalari ketma- ket amalga oshiriladi. 
Respublika kimyo sanoatining rivojlanishi Shoʻrsuv oltingugurt koni 1932 yilda 
ishga tushirilishi bilan boshlanadi. Mamlakatimizning koʻpgina gaz konlari (98%) 
oltingugurtli gazdir. Shuning uchun ham gaz kondensatini qayta ishlash boʻyicha 
ishlab turgan va loyihalashtirilayotgan ob’ektlarning hammasida oltingugurtli 
birikmalardan foydalanish nazarda tutilgan. Tabiiy gaz tarkibida oltingugurtni ajratib 
oladigan zavod Muborakda qurildi. Qazib olinayotgan oltingugurt kolchedani kimyo 
sanoatining turli tarmoqlari ehtiyojini qondirmoqda. 

---

288 
Dunyo boʻyicha neft zahiralarining koʻpchilik qismi oltingugurtli yoki yuqori 
oltingugurtli hisoblanadi. Neftning oltingugurtli birikmalarining kimyoviy tarkibi 
boʻyicha oʻta turli-tumandir. 
Neft tarkibida erigan holda ham, kolloid holatda ham elementar oltingugurt 
boʻlishi mumkin. Erigan vodorod sulfid, merkaptanlar (tiospirtlar), polisulfidlar, 
siklik sulfidlar (tiofan tipidagi) va tiofen hosilalarini koʻrish mumkin. Neftning 
smolali - asfaltenli qismida tarkibida bir vaqtda oltingugurt, azot va kislorod atomlari 
boʻlgan murakkabroq birikmalar ham kuzatiladi. Neftning tarkibida 250 dan ortiq 
oltingugurt saqlovchi birikmalar mavjud boʻlib, ularning koʻpchiligi yengil va Oʻrta 
distillat fraksiyalar holida ajratib olinadi 
Chet el mamlakatlaridan Gʻarbiy Sibir, Volga - Ural va Qozogʻistonning ayrim 
neftlari tarkibida 1-2% S saqlagan birikmalar boʻladi. Oʻzbekiston neftlarining 
tarkibidagi oltigugurtning miqdori boshqa mamlakatlarnikidan koʻproq boʻladi. 
Tabiatda oltingugurtning sulfat, sulfit, sulfid, oksid kabi birikmalari ham keng 
tarqalgan, ular sanoat uchun muhim ahamiyatga ega. Oltingugurt kislotasi asosida 
magniy sul’fat, kompleks oʻgʻitlar ishlab chiqarilmoqda. Glauber tuzi toʻqimachikda 
keng ishlatiladi. 
Mamlakatimizda kimyo sanoatining yanada rivojlanishi, ishlab chiqarish 
quvvatlaridan oqilona foydalanish, energiyani tejovchi va ekologik xavfsiz 
texnologiyalarni joriy etish, eksportga yoʻnaltirilgan va import oʻrnini qoplovchi 
raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarish masalalariga katta e’tibor qaratilgan.