Муаммо ва ечимлар республика илмий-амалий конференция материаллари инновационные подходы в повышении

 
ТОЖИЕВА Ф.М., Низомий номидаги ТДПУ ўқитувчиси, п.ф.н. 
 
Мактабда ўқитувчнларнинг дарсларини кузатиш ва таҳлил этишдан кўзланган асосий 
мақсад ўқитувчига амалий­методик ёрдам бериш, ўқитувчи масъулиятини ошириш, дарс 
1
Г.Тўлаганова “Тарбияси қийин болалар” Тошкент 2002 й. 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
141 
самарадорлигига эришишдан иборат. Шу билан бир қаторда дарс таҳлиллари натижалари 
ўқитувчилар фаолиятидаги камчилик ва нуқсонларини аниқлаш ва уларни бу нуқсон ва 
камчиликлардан ҳоли этиш, шунингдек уларнинг илғор иш тажрибаларини аниқлаш, 
умумлаштириш ва оммалаштиришга хизмат қилади. Бундан ташқари дарс таҳлиллари 
натижалари ўқитувчиларни аттестациядан ўтказишда; уларнинг малака тоифаларини 
белгилашда; ўқитувчилар меҳнатига устама ҳақ белгилашда; ўқитувчиларни билвосита 
малака оширишнинг “Очиқ ўқув машғулотлари” шакли бўйича малакасини оширишларида; 
умумтаълим мактаблари ўқитувчилари ўртасида “Йилнинг энг яхши фан ўқитувчиси”, “Энг 
яхши дарс ишланмаси” каби кўрик­танловлар ўтказишда; мактаб ўқитувчиси фаолиятининг 
рейтингини аниқлашда асосий мезон­параметрлардан бири сифатида ҳисобга олинади. 
Ўқитувчи дарсларини кузатиш ва таҳлил қилиш мунтазам равишда ўтказилиши 
кераклиги ХТВнинг 24.05.2010 йилдаги 122­ сонли буйруғи билан тасдиқланган “Халқ 
таълими тизимида умумтаълим муассасаларида дарсларни кузатиш ва тахлил қилиш бўйича 
Тартиб”да кўрсатиб ўтилган [1]. Ушбу Тартибга кўра, ўқув йили давомида ҳар ҳафтада 
ўқитувчилар томонидан камида 1 соат, мактаб раҳбарлари ва раҳбар ўринбосарлари, туман 
халқ таълими бўлими методистлари томонидан камида 4 соат, халқ таълими бошқаруви 
идоралари раҳбарлари томонидан камида 2 соат дарс тахлил қилиш лозимлиги ўқтирилган. 
Шу ўринда ўқитувчилар дарсларининг таҳлиллари қандай йўналишларда амалга 
оширилиши кераклиги масаласига тўхталиб ўтиш жоиз. Дарс таҳлилларига бағишланган бир 
қатор ишларда [2, 3] ушбу масала юзасидан билдирилган факр ва мулоҳазаларни 
умумлаштирган ва юқорида қайд қилинган Тартидаги кўрсатмаларга асосланган ҳолда ҳар 
қандай дарснинг тахлили қуйидаги асосий олти йўналишга ажратилиши мақсадга мувофиқ 
деб топилди: 1) ўқитувчининг дарсга тайёргарлиги, 2) дарсга мақсад ва вазифаларнинг 
қўйилиши, 3) ташкилий таҳлил, 4) дарснинг илмий-педагогик жиҳатдан таҳлили, 5) 
дарснинг методик жиҳатдан таҳлили, 6) психологик таҳлил. 
Мазкур Тартибда ўқитувчининг дарс ўтиши баллар билан баҳоланмаслиги назарда 
тутилгани ҳолда, унинг дарс ўтиши жараёнида йўл қўйган камчиликлари кўрсатиб ўтилиши, 
маслаҳат ва тавсиялар оғзаки ва ёзма равишда билдирилиши кераклиги кўрсатилган. 
Фикримизча, кузатилган дарс юзасидан билдириладиган фикр ва мулоҳазалар иложи бўлса 
ўқитувчининг ушбу кузатилган дарси тугаши биланоқ, агар бунинг иложи бўлмаса 
ўқитувчининг шу кундаги дарслари тугаганидан кейин, лекин шу куннинг ўзида оғзаки 
равишда билдирилиши, ёзма равишда билдирилган фикр, мулоҳаза ва таклифлар билан эса 
ўқитувчи таништирилиши ва унинг имзоси олиниши керак. Дарс юзасидан фикрларни ёзма 
равишда билдириш учун, юқорида қайд қилинган Тартибга кўра, алоҳида, “Дарсларни 
кузатиш ва тахлил қилиш дафтари” юритилиши лозимлиги ва бундай дафтар саҳифаланиши 
ҳамда шнурланиб, таълимнинг бошқарув идораси раҳбарининг имзоси ва муҳри билан 
тасдиқланиши кераклиги ўқтирилгани ҳолда Тартибда бундай дафтарнинг шакли ва 
тузилиши бўйича кўрсатма берилмаган. Шунингдек, бундай дафтарнинг эгаси дарсни 
кузатувчи ва таҳлил этувчи шахс эканлиги ва кузатилган дарс юзасидан билдириладиган 
фикр ва мулоҳазалар ушбу дафтарга дафтар эгаси томонидан ёзилиши ва дафтар унинг