Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

Исми-шарифи 
Тугилган
йили 
Телефон 
Мансаби 
Ойлик 
маоши 
Салимов А.А. 
1970 
458410 
ҳисобчи 
3500 
Халилмов Б.Т. 
1969 
792556 
мухандис 
3200 
Жалилов С.С. 
1969 
599999 
техник 
2900 
1.53-расм. Реляцион маълумотлар базасининг тузилиши 
Ички модел маълумотнинг мантиқий моделини ташувчиларида акс 
эттиради ва ёзувларнинг жойланиши, алоқаси ва танлаб олинишини 
кўрсатади. Ички модел МББТ орқали ҳосил қилинади:
- маълумотларнинг мантиқий тузилишини сақлаш; 
- ташқи хотираданмаксимал фойдаланиш; 
- МБ ни юритиш харажатларини камайтириш; 
- маълумотни қидириш ва танлаш жараёнларининг тезкорлигини 
ошириш ва бошқалар 
маълумки, бир алгоритм бўйича турли тиллар ёрдамида эквивалент 
дастурларини яратиш мумкин. Шунга боғлиқ ҳолда битта мантиқий модел 
орқали бир қанча ичик (физик)моделларни яратиш мумкин. Лекин яратилган 
моделлардан бири оптимал бўлади. Шу сабабали, МБ ни ҳосил қилувчи 
мутахассислар олдида ички моделнинг оптимал вариантини топиш масаласи 
турибди. Бунда оптималлик мезони сифатида юқоридаги талабларни олиш 
мумкин. 
Сақланаётган маълумотларнинг тузилиши, уларни қидириш усуллари 
ва ифодаланиш тиллари физик моделлаштиришнинг асосий воситалари 
ҳисобланади. 
Маълумотларнинг тузилишини файл ёзувлар кўринишида тасвирлаш 
мумкин. Бундай ҳолда ёзувлар майдонлардан, уларнинг жойланиш 
тартибидан, тури ва узунлигидан иборат бўлади. Маълумотларни қидириш 
вақтини камайтириш мақсадида турли қидириш усуллари яратилмоқда. Агар 
маълумотларнинг тузилиши ёзувларнинг тезроқ топиш йўлини кўрсатади. 
Шунинг учун ҳам, МБ физик ташкил қилишда иккита тамойилга: 

---

230 
маълумотларнинг тузилиши ва қдириш усуллари асосида МБ ни ҳосил 
қилишга риоя қилинади. Ҳар қандай МБ физик ташкил қилиш натижасида 
файллар ҳосил қилади. Шахсий компьютерларда бу файллар кетма-кет ёки 
ихтиёрий тартибда жойланиши мумкин. Бундай файлларни бажаришда, яъни 
МББТ да чизиқли ва занжирли рўйхат, тартиблашмаган ва тартиблашган 
қидириш усулларидан фойдаланилади. 
Чизиқли рўйхат 
- МБ ни физик ташкил қилишнинг энг оддий усули 
ҳисобланади. Бунда МБнинг файллари боғланмаган ҳолда бўлади ва тегишли 
ёзувларни қидириш маълум бир алгоритмлар асосида амалга оширилади. 
Чизиқли усул орқали хотирадан самарали фойдаланиш мумкин, лекин 
маълумотларни қидириш учун бошқа усулларга қараганда кўп вақт сарф 
қилади. 
Занжирли рўйхат
усулида ҳосил қилинган файлда ҳар бир ёзув бошқа 
ёзув билан боғланган бўлади. Бунда алоқа воситаси сифатида кўрсаткичлар 
рўйхатидан фойдаланилади. Кўрсаткичлар рўйхати ёзувнинг қўшимча 
майдонларида кўрсатилади ва улар орқали керакли маълумотларни олиш 
тартиби ўрнатилади.