Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

 
1.49-расм.
 
ААТнинг туркумланиши 
АМТ талаб-жавоб тартибида ишлайди. Бундай тизимда тегишли 
ахборотлар талаб бўйича қидирилади ва фойдаланувчига қайта ишламаган 
ҳолда берилади. Иккинчи турдаги тизимда эса топилган маълумотлар 
тегишли дастурлар ёрдамида ишланади ва фойдаланувчига берилади. 
Маълумотларни интеграциялаштириш даражасига кўра ААТ автоном
ва маълумотлар базасидан ташкил топган турларга бўлинади. Автоном файли 
тизимларда (АФААТ) тўпланган маълумотлар ўзаро боғланмаган щолатда 
бўлади. Шу сабабли бундай турдаги тизимлар ўрнига маълумотлар базасидан 
(МБ) фойдаланилмоқда. 
Тақсимлаш даражасига кўра ААТ элементлари битта ЭҲМда (локал) 
ва ҳисоблаш тармоғида (тақсимланган) жойлашган турдаги тизимларга 
бўлинади. 
 
 
ҲАКТ 
Маълумотларни 
сақлаш 
Маълумотларни 
ишлаш 
Маълумотлар 
интеграцияси
Тақсимлаш
ФАКТ 
АМТ 
МИАТ 
АФААТ 
МБ 
Локал
Тақсимланган

---

224 
7.4.2. Маълумотлар базасига қўйиладиган талаблар 
Ахборотга 
бўлган талабларнинг турли-туманлиги, масалалар 
кўламининг тобора ортиб бориши ва бошқалар замонавий АТлари олдига бир 
қатор талаблар қўймоқда. Бундай талаблар жумласидан қуйидагилар киради: 
1.
Маълумотларнинг аниқлиги. Маълумки, маълумотлар базаси 
тегишли соҳанинг ахборат моделини ташкил қилади. Шу сабабли ҳам МБ да 
сақланаётган ахборатлар объектларнинг щолати, хусусияти ва улар ўртасида 
алоқаларни тўлиқ ва аниқ ифодалаш лозим. Акс ҳолда ташкил қилинган МБ 
хатарли бўлиши ва зарар келтириши мумкин. 
2.
Тезкорлик ва умумдорлик. Тизимнинг тезкорлиги қўйилган талабга 
жавоб бериш вақти билан аниқланади. Бунда нафақат ЭҲМ нинг 
тезкорлигини, балки малумотларнинг жойланиши, излаш усуллари, талабнинг 
қийинлигини ва бошқа олимлларни ҳам ҳисобга олиш закрур. Тизимнинг 
умумдорлиги эса вақт бирлиги ичида бажарилган талабларнинг миқдори 
орқали аниқланади. 
3.
МБдан фойдаланишнинг одийлиги ва қулайлиги. Бу талаб 
тизимдан фойдаланувчи барча имътемолчилар томонидан қўйилади. Шу 
сабабли ҳам МБ дан фойдаланишнинг осон, содда ва қулай усулларини 
яратиш муҳим аҳамиятга эга. 
4.
Маълумотларни ҳимоялаш. Тизим маълумотлар базасида 
сақланилаётган ахборат ва дастурларни ташқи таъсирлардан, бегона 
фойдаланувчилардан ҳимоялашни таъминлаш лозим. 
5.
Тизимнинг ривожланиши. Тизим таркиби доимо янги элементлар, 
дастурлар билан тахминланиши, ахборат массивлари ўзгартирилиши, 
янгиланиш бориши зарур.