Muallif: Fazliddin O‘taganov

jon
” va “
jonona
” so‘zlari o‘zakdosh bo‘lib, 
ishtiqoq
ni 
hosil qilgan. 
TAZOD 
Tahlil etilayotgan g‘azalning “Ayog‘ing qanda bo‘lsa, boshim anda” misrasidagi “
ayoq
” va “
bosh
” o‘zaro 
qarama-qarshi ma’noli (antonim) so‘zlardir. She’rda bu xildagi qarshilantirish asosiga qurilgan badiiy tasvir 
vositasi 
tazod 
(arabcha “
zid qo‘yish
” ma’nosida) deyiladi.
TAJNIS 
“Ko‘ngul olding, begim, yoshurmog‘ing ne?” misrasi bilan boshlanuvchi g‘azalda boshqa bir she’riy 
san’atni uchratish mumkin: Raqiblarg‘a qilur la’ling tabassum, Qonimni g‘ussadin toshurmog‘ing ne? 
Ko‘ngul shishasida mehring mayidir, Jafo birla anga tosh urmog‘ing ne? Xalq orasida “qoni qaynadi” degan 
ibora bor. U iztirob tufayli tuyg‘ulari junbishga kelgan kishi holatiga mos keladi. Avvalgi baytda oshiq 
yorga qarata “La’ling (labing) raqiblarga tabassum qilyapti, g‘ussadan (mening) qonimni toshirmog‘ing 
(qaynatganing) nimasi?” demoqda. Keyingi baytda oshiqning ko‘ngli shishaga, yorga muhabbati esa mayga 
mengzatilgan. Ma’shuqaning jafo qilishini ana shu ishq mayi quyilgan ko‘ngil shishasiga tosh urishga 
o‘xshatilmoqda. “
Toshurmoq
” hamda “
tosh urmoq
” so‘zlari omonim (shakldosh) so‘z ekanligini payqagan 
bo‘lsangiz kerak. She’rda shakldosh so‘zlarni qo‘llash orqali san’at yaratish 
tajnis 
(“
jinsdosh
” ma’nosida) 
deyiladi.
Eslab qoling
: mumtoz she’riyatda ko‘p qo‘llanadigan “shisha”, “ko‘za”, “ayog‘” (idish), kosa kabi timsollar 
zamirida, aksariyat hollarda, ko‘ngul (qalb, yurak) tushunchasi, “may”, “sharob”, “boda” so‘zlari ostida 
ishq, muhabbat, mehr ma’nolari yashiringan bo‘ladi. Demak, ular ramziy ma’noga ega. 
TAJNIS/TAKRIR 
Kunduz avqotim (vaqtlarim) sening hajringda nolon 
kechadur(tundur/o‘tadur)
,
Kecha 
ham zulfung kabi holim parishon 
kechadur(tundur/o‘tadur)
.
Anbarin zulfung xayolidin ko'zumga, ey pari,
Yil-u oy-u soat-u kun bori yakson 
kechadur(tundur/o‘tadur).