Muallif: Fazliddin O‘taganov

 
Ogahiy ijodidan:
dangh
№ 
1 
2 
3 
4 
1 
Ul sho‘xi 
ochildi 
xat-u 
ruxsori 
2 
Ochildi 
rayohinda 
yuzi 
gulnori 
3 
Xat-u 
yuzi 
besabr-u qarori 
man-man 
4 
Ruxsori 
gulnori 
man-man 
zori 
2. Ma’naviy san’atlar 
So‘zning 
ma’nosi
bilan bog‘liq she’riy san’atlar jamini ma’naviy san’atlar deb yuritiladi. Uning iyhom, 
ittifoq, tadbix, faxriya, taqsir, irsoli masal, tashxis, intoq, tazod, husni ta’lil, iltifot, talmix, ruju’, tazmin, 
muqobala, ta’riz, tanosib, tajnis, laf va nashr kabi o‘nlab ko‘rinishlari mavjud. 
Iyhom 
(arabcha – 
shubhaga solish, chalg‘itish) – 
shubhaga tushirishdir (Vohid Tabriziy), ya’ni bir 
baytda ikki xil (biri ochiq, ikkinchisi sirliroq) ma’noni ifodalash san’atidir. 
Sendek saname ko‘rman Lutfiy Chig‘atoyda,
Chin
so‘yla, Xito xo‘blarig‘a ne bo‘lursan? 
Bu yerda avvaliga, 
rost soʻzla 
degan, ikkinchi tomonlama esa 
xitoylik pari 
maʻnosida kelyapti.
Tazod 
(antiteza)
 
(arabcha – 
qarshilantirish, zid) 
san’atida shoir she’rida qarama-qarshi, bir-biriga zid 
ma’noli so‘zlarni qo‘llaydi.
E, Masihodam begim, bir dam ila 
bergil
shifo,
Sheva birla ko‘zlaring jonimni 
bemor ayladi
. 
(Yorning (Masiho – Iso) dami (og‘zi) ko‘ziga qarama-qarshi qo‘yilgan: ko‘zi bemor qiladi, dami – nafasi 
shifo beradi. Ayni zamonda ko‘z bilan og‘iz bir-biriga bog‘liq, ikkalasi ham yornikidir.) 
Ko‘rinadiki, tazodda zid qo‘yilgan ikki tomon (obraz, predmet) qiyoslanadi, ayni zamonda, uzviy 
ravishda bir-biriga mustahkam bog‘lanib keladi. 
Tazmin 
(arabcha – 
bir narsani ikkinchi bir narsa orasiga qoʻymoq)
da
 
san’atkor yaratilayotgan asariga 
boshqa biror shoirning kuchli ta’sir qilgan misra yoki misralarini o‘zgartirishsiz kiritadi; faqat buning sharti 
bor: yaratilayotgan asardagi bosh g‘oyaga mos bo‘lishi, uning mohiyatini chuqurroq va ta’sirchanroq ochishi 
lozim. Jumladan, Mashrab o‘zining 
Sensan sevarim, xoh inon, xoh inonma,
Qondur jigarim, xoh inon, xoh inonma.