Muallif: D. Haydarova 6-“ ” sinflar uchunadabiyot fani ” 201

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH
1.«Tuya bilan Bo'taloq» hikoyati nima haqda?
2.Bo'taloq onasidan nega xafa bo'ldi?
3.Ona tuyaning javobini sharhlang.
4.«Toshbaqa bilan Chayon» hikoyati mazmuni orqali qanday ibratli fikr ilgari sunlgan? Tushuntirib bering.
5.O'z ahvolidan doim shikoyat qilib yurish, noshukurlik dlatlar. fosh qilingan hikoyani topib, sharhlashga urinib ko'ring-chi.
6.«Yolg'onchi tuya», «Yodgor po'stindo'z» hikoyalarida qanday xulqli odamlar hajv qilinadi?
III. YANGI MAVZU BAYONI.
Ta'kidlanganidek, zarbulmasal masallar yig'indisi demakdir (Masai so'z; bir vaqtlar hozr biz qo'llaydigan maqol qo'shib gapirish. o'xsha- t'shlar qi'ish. dahl kelbrish ma'nolarni ham anglatadi. Zarbulmasalda u yoki bu hikoya tark:bida. ularning xulosasi o'rnida maqol. matallar keltirilad. Zarbulmasal adabiyotuniz tanxida o'ziga xos ta'sirchan adabiy janr sifatida yashab kelgan. Zarbulmasal ko'proq axloqiy-ta'l.miy hikoyalardan iborat bo'lib. maqol. mataliar, ularning tarbiyaviy vulosasim o'zida mujassam etadi. Bu janrdagi asarlarning asosiy xususiyati ularda majoziy usul qo'llanilishi.. ya'ni voqea va hodisalar hayvonlar. qushlar tilidan hikoya qilinishini bilib oldingiz. Asarlarning muallitlari tanqid qilinajak kishilar ta'qibidan cho'chib shu usulm qo'llaganlar. Gulxaniyning “Zarbulmasa” asarida ham garchi Buxoro. Qo'qon singari joy nomlari aniq ko'rsatdsa-da, u yerlarni boshqargan huknidorlar, turli darajadagi zodogonlar fe'l-atvori qushlar tunsolida ifoda etilad..
«Zarbulmasal» tarkibidagi mashhur masallardan bin «Maymun bilan najjor» masah hisoblanadi. Bu masalda tasvirlanishicha, Hindistonning Kashmir viloyati atrofidagi tog'da bir maymun rohat-farog'atda. o'rmondagi daraxtlarning behisob mevalaridan xohlaganicha totimb. umrguzaronlik qilar edi. Nogoh bu tog" o'rmoniga bir najjor. ya'm duradgor yog'oeh kesish uchun keladi. U bir daraxtni kesib. boshqasiga ketar ekan. u joyda teshasini unutib qoldiradi. Najjorning yurmshini kuzatib turgan maymunga uning hunari oddiy bu ishdek tuyuladi Xayoliga keladiki. bu ishni o'zi qoyillatib. kelgusi avlodlarjga ham osongina o'rgatib qo'ysa. Najjorning yo'qligidan foydalangan maymun chala qolgan daraxtni kesmoq uchun uning ustiga minib. ishni o'zicha davom ettiradi. Shunda daraxt tanasi orasiga qistirilgan pona chiqib ketib. maymunning dumini qisib qoladi. Jon holatda bu ahvoldan qutulmoqni istagan maymun dumining bir qismi daraxt orasida qolib ketadi.
Harqalay, shoir bu masal orqali aytmoqchi bo'Igan fikrni angladingiz. Har qanday hunarning o'ziga xos sir-u sinoati yillar davomida o'zlashtiriladigan nozik jihatlari bo'lishini anglamaguncha kish. biror nati|aga crish'shi mumkin emasligi maTum. albatta. Ustoz ko'rmagan shogird har maqomga yo'rg'alar deganlandek. masaldagi o'zibilarmon maymun ham ayanchli, ham kulgili holga tushadi Hamma zamonlarda bo'lgani singari, Gulxaniy zamonida ham qo'lidan kelmagan ishga urinib, dovruq top- moqchi bo'Igan, nat .ada ham o'zini, ham xalqni qiynaydigan turli darajadagi kishilar ko'plab uchragan. Mazkur masalni mana shunday kishiiarga nisbatan shoirning achchiq kinoyasi. xolis bahosi deb tushinish to'g'ri bo'ladi.