Mt 8 Afaziya turlari va uning namoyon bo’lishi hamda bartaraf etish metodikasi

Afaziya- bu miya jarohatlarining og’ir asoratlaridan biri bo’lib, bunda nutq faoliyatining barcha turlari sistemali buzilgan bo’ladi. Afaziya da nutq buzilishlarining murakkabligi, buzilgan joyning lokalizatsiyasiga ( masalan, bosh miyaning po’stloq osti bo’limlariga qon quyilishida, jarohatlanish o’chog’ining joylashuviga qarab nutqning spontan tiklanshiga umid bog’lash mumkin), jarohat o’chog’ining o’lchamiga, chapaqaylikda nutqiy faoliyat elementlarini funksiyonal saqlanib qolgan xususiyatlariga bog’liq. Kasalning nutqiy nuqsonga bo’lgan reaksiyasi ham bu borada ma’lum darajada ahamiyatlidir.

1961 yil fransuz shifokori G.Broka afaziya bilan kasallangan bemorning chap o’rta miya arteriyasi, hamda peshonaning uchinchi burma egati orqa sohalarini zararlanishini aniqladi. G.Broka ushbu jarayoniy o’rganib, og’zaki nutqning markazi miyyaning peshona qismida joylashgan degan xulosaga keldi. 1974 yil Vernika, bosh miyasining chap chakka qismi jarohatlanga 10 ta bemorni o’rganish asosida nutqni tushunish, ekspressiv nutq, o’qish va yozuv buzilishlarini aniqladi, hamda o’z xulosalarida bunday nutq buzilishini o’ziga xosligini bayon etdi.

Mashxur klassifikatsiya verneke klassifikatsiyasi hisoblandi. Bu klassifikatsiya 1885 yilda tuzilgan bo’lib, klassik klassifikatsiya deb nomlandi. U quyudagilardan iborat:
Sensor va motor afaziya
subkortkal afaziya (ichki nutq saqlangan bo’ladi)
Transkortikal afaziya (ichki nutq buzilgan bo’ladi)
Afaziya klassifikatsiyalari
Neyropsixologik (luriya)
Lingvistik
(Х.hed, V.К. Orfinskiy)
Klassik
(Verneke, Broko)

А.R.Luriya afaziyaning oltita shaklini ajratib ko'rsatadi:

• Bosh miya po'stlog’i chakka bo'limlari zararlanishi natijasida yuzaga keluvchi аkustikо-gnоstik va akustiko-mnеstik afaziya.
• Bosh miya po‘stlog’i pastki yuqori bo'limlari zararlanishi natijasida yuzaga Keluvchi semantik afaziya va afferent motor afaziya.
• Bosh miya po’stlog’i motor oldi va orqa peshona bo'limlari zararlanishi natijasida yuzaga keluvchi afferent motor afaziya va dinamik Afaziya.