Moyli zig`ir urug`ining tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlov berishning texnologik va “ilmiy” asoslari

MOYLI ZIG`IR URUG`INING TAYYORLASH, SAQLASH VA DASTLABKI ISHLOV BERISHNING TEXNOLOGIK VA “ILMIY” ASOSLARI

Reja:
1. Moyli zig`ir urug`ini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlov berishning axamiyati va kelib chiqish tarixi

2. Moyli zig`ir urug`ini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlov berish texnologiyasining nazariy asoslari
3. Moyli zig`ir urug`ini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlov berishni yangi texnologiyalar bilan rivojlantirishning ilmiy asoslari
4.Xulosa va Takliflar
5.Foydalanilgan adabiyotlar va manbalar
1.Moyli zig`ir urug`ini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlov berishning axamiyati va kelib chiqish tarixi
Zig‘ir ikki xil maqsadda ekiladi yani tola yoki urug‘ uchun, dunyo mamlakatlarida asosan tola olish uchun ekiladi, zig‘ir tolasi paxta tolasidan 2 marta, jundan esa 3 marta pishiqroq bo‘lgani uchun brezentlar, gazlamalar, nam tortmaydigan maxsus qoplar uchun ishlatiladi. Poyasida 20-30 foiz tola bor, urug‘ida esa 30-42 foiz yog‘ bor. Zig‘ir yoki sovun ishlab chiqarishda, qog‘oz va elektrotexnika sanoatida, meditsinada va porfyumeriyada ko‘p ishlatiladi. Osiyo xalqlarida keng yoyilgan, urug‘i shifobaxsh bo‘lgani uchun davolash ishlarida ham keng qo‘llaniladi
Tarqalishi va ekin maydonlari. Zig‘irni 4 turi bor, asosan ikkitasi ko‘proq ekiladi. Bular uzun bo‘yli va pakana (kudryash) navlaridir. Tola uchun ekiladigan navlari namgarchilik ko‘proq bo‘lgan, urug‘ uchun esa qurg‘oqchil tumanlarda ekidadi.
Zig‘ir qadimdan Ispaniya, Xitoy, Misr, Rassiyada malum bo‘lgan. Moyli zig‘ir Argintina, AQSh, Xitoy, Misr, Xindiston, qisman O‘rta Osiyoda ekiladi. Jaxon bo‘yicha umumiy zig‘ir maydoni 3,4 mln\ga da yetishtiriladi. Yalpi xosili 2,9 mln tonna.
Tarqalishi va ekin maydonlari. Zig‘irni 4 turi bor, asosan ikkitasi ko‘proq ekiladi. Bular uzun bo‘yli va pakana (kudryash) navlaridir. Tola uchun ekiladigan navlari namgarchilik ko‘proq bo‘lgan, urug‘ uchun esa qurg‘oqchil tumanlarda ekidadi.
Zig‘ir qadimdan Ispaniya, Xitoy, Misr, Rassiyada malum bo‘lgan. Moyli zig‘ir Argintina, AQSh, Xitoy, Misr, Xindiston, qisman O‘rta Osiyoda ekiladi. Jaxon bo‘yicha umumiy zig‘ir maydoni 3,4 mln\ga da yetishtiriladi. Yalpi xosili 2,9 mln tonna.
Zig`ir- (Linum) — zig`irdoshlarga mansub bir yillik va ko`p yillik o`simliklar turkumi, tola va moy olish uchun ekiladigan ekin. Mo``tadil va subtropik mintaqalarda tarqalgan. Yer yuzida 230 dan ortiq turi mavjud. Tolasi va moyi uchun ekiladigan madaniy 3. (L.usitatissimum) turi xo`jalik ahamiyatiga ega. 3. qadimdan Shim. Ispaniya, Xitoy, Misr, Rossiyada ma`lum bo`lgan. Moyli 3. Argentina, AQSh, Kanada, Xitoy, Hindiston, Misr, qisman O`rta Osiyoda ekiladi. Jahon bo`yicha umumiy 3. maydonlari 3,4 mln.ga dan ortiq, urug`i bo`yicha yalpi hosili 2,9 mln. t (1999). Tolali 3., asosan, Rossiyaning Yevropa qismi, Ukraina, Polsha, Ruminiya, Fransiya, Chexiya, Slovakiyada ekiladi (jahon miqyosida tolali 3. maydonlari umumiy ekin maydonining 1/4 qismini tashkil etadi). Tolali zig`ir tola olish uchun ekiladigan bir yillik o`simlik. Poyasi ingichka, silliq, tik usadi, och yashil rangli, bo`yi 60—120 sm. O`simlik yetilganda poyasi sarg`ishyashil rangli. Bargi oddiy, bandsiz, navbatmanavbat joylashadi, rangi yashil. Gul to`plami poyaning uchida joylashadi, zangori rangda, o`zidan changlanadi. Gullash davri 6—10 kun davom etadi. Mevasi ko`sakcha, uz. 6,1—8,3 mm, eni 5,7—6,8 mm, 5 uyali, odatda, uyada 10 ta urug` bo`ladi. Urug`i yassi, silliq, seryog` (42—49%), 1000 ta urug`ining vazni 2,8—8,7 g . Tolali 3. harorati mo`tadil, bahor va yozda teztez yomg`ir yog`ib turadigan mintaqada ekiladi. Urug`i 5° issiqda unib chiqadi. Maysasi —3—5° sovuqqa chidaydi. Maysalanish davrida muqobil harorat 9—12°, qolgan davrlar uchun 16—18°. Harorat 22° dan yuqori bulsa tolali zig`irning o`sishiga salbiy ta`sir qiladi, poya ko`p shoxlanadi, tola sifati pasayadi. Vegetatsiya davri 75—90 kun, yetilishi uchun 1100—1500° samarali harorat talab qilinadi. Tolali zig`ir uzun kunlik o`simlik. Kun yorug` bo`lsa shoxlanishi ko`payadi, ammo soya joylarda poyasi yotib qoladi.