Moylar va maxsus

A /S =0,5-0,6; (A+S)/M=0,8-0,9
Bitumni, yopishqoqlik xususiyatlarini yaxshilash uchun 
unga sirtaktiv moddalari bo‘lgan qo‘ndirmalar qo‘shiladi. 
(SPSK).
chidam li b itu m lar tarkibida 23 % sm ola, 15—18 % asfaltenlar va
52—54% m oylar b o ‘ladi.
13-jadval
Bitumlarning texnik talablari
Ko‘rsat-
kichlar
Yo‘l bitumlari
Qurilish
bitumlari
BND
40/60
BND
60/90
BND
90/130
BND
130/200
BND
200/300
BN-
IV
BN-V
Ignani 
botish chu- 
qurligi, mm 
(ortiq emas) 
25°C 
0°C
40-60
13
61-90
20
91-130
28
131200
35
201300
45
21-40 5-20
Cho‘ziluv- 
chanlik 
25°C, 
sm. 
ortiq emas.
40
50
60
65
Nor-
mallan-
maydi
3
1
Harorat, °C 
yumshash.
52
48
45
40
35
70
90
Mo'rtligi, 
mar-mar 
bilan 
yopishish 
qobiliyati.
-1 0
-1 5
-1 7
-1 8
-2 0
—
—
46

---

1) Mazutni chuqur vakuum ostida haydab olish.
2) Qoldiq neft mahsulotlarini yuqori haroratda havo 
yordamida oksidlab olish.
3) Qoldiq va oksidlangan mahsulotlami kampoundirlab olish.
Tayyor bitumlaming sifati birinchi o ‘rinda xomashyoning
sifatiga bogiiq. Oksidlab olingan bitumlami sifati esa oksidlash 
haroratiga, oksidlash vaqtiga, havo miqdoriga bogiiq.
Bitumlami ishlab chiqarish uchun eng yaxshi xomashyo 
b o iib og‘ir smolali — asfaltenli neftlarning qoldiqlari: gudron, 
kreking — qoldiq, moylami tozalashda hosil boigan asfaltenlar 
va ekstraktlar xizmat qiladi. Neftda smola — asfaltenli 
komponentlarning miqdori qancha ko‘p bo‘lsa asfalten: smola 
nisbati qancha yuqori b o isa va qattiq parafinlarning miqdori 
qancha kam bo isa, olinadigan bitumlami texnologiyasi shuncha 
sodda b o iib , sifati yuqori boiadi.
A/S va (A+S) /M nisbati optimal boigan bitum gudronni 
chuqur vakuum ostida haydab olinadi. Yuqori parafinli neftlar 
bitumlar olish uchun eng yomon xomashyodir. Neftdagi 
paraflnlar 
miqdorining 
ko‘pligi 
bitumlami 
ekspluatatsiya 
xususiyatlarini pasaytiradi: bitumlaming mustahkamligi va 
yopishqoqlik xususiyati yomonlashadi. Yaxshi bitum olish uchun 
neft yaxshilab tuzlardan yuvilgan boiishi kerak.
Bitumlaming oksidlash texnologiyasi
Gudronlarni oksidlash jarayonida moylaming bir qismi 
smolaga aylanadi, smolaning bir qismi asfaltenlarga aylanadi. 
Buning natijasida smolaning miqdori o ‘zgarishsiz qoladi, A:S va 
(A+S): M nisbatlari optimal darajasiga yaqinlashadi.
Oksidlangan bitumlami neft qoldiqlarga havo kislorodi va 
yuqori haroratni barobar ta’sir etib olinadi. Harorat qancha 
yuqori b o isa jarayon shuncha tez boradi. Juda yuqori haroratda 
karben va karboidlami hosil bo iish xavfi bor.
Oksidlangan bitumlami uzlukli va uzluksiz usullari bilan 
olish mumkin. Uzluksiz usulda kompressor qoilanilishi va 
qoilanmasligi mumkin. Uzlukli jarayon kam foydali va sifatsiz 
gudron beradi.
B itum lam i quyidagi usidlarda olish raurakin
47

---

A /S =0,5-0,6; (A +S)/M=0,8-0,9
Bitumni, yopishqoqlik xususiyatlarini yaxshilash uchun 
unga sirtaktiv moddalari bo‘lgan qo‘ndirmalar qo‘shiladi. 
(SPSK).
chidam li b itu m lar tarkibida 23 % sm ola, 15—18 % asfaltenlar va
52—54% m oylar b o ia d i.
13-jadval
Bitumlarning texnik talablari
Ko‘rsat-
kichlar
Yo‘l bitumlari
Qurilish
bitumlari
BND
40/60
BND
60/90
BND
90/130
BND
130/200
BND
200/300
BN-
IV
BN-V
Ignani 
botish chu- 
qurligi, mm 
(ortiq emas) 
25°C 
0°C
40-60
13
61-90
20
91-130
28
131200
35
201300
45
21-40 5-20
Cho'ziluv- 
chanlik 
25°C, 
sm. 
ortiq emas.
40
50
60
65
Nor-
mallan-
maydi
3
1
Haro rat, °C 
yumshash.
52
48
45
40
35
70
90
Mo‘rtligi,
mar-mar
bilan
yopishish
qobiliyati.
-1 0
-1 5
-1 7
-1 8
-2 0
—
—
46

---

1) Mazutni chuqur vakuum ostida haydab olish.
2) Qoldiq neft mahsulotlarini yuqori haroratda havo 
yordamida oksidlab olish.
3) Qoldiq va oksidlangan mahsulotlami kampoundirlab olish.
Tayyor bitumlarning sifati birinchi o‘rinda xomashyoning
sifatiga bogiiq. Oksidlab olingan bitumlami sifati esa oksidlash 
haroratiga, oksidlash vaqtiga, havo miqdoriga bogiiq.
Bitumlami ishlab chiqarish uchun eng yaxshi xomashyo 
b o iib o g ir smolali - asfaltenli neftlarning qoldiqlari: gudron, 
kreking — qoldiq, moylami tozalashda hosil boigan asfaltenlar 
va ekstraktlar xizmat qiladi. Neftda smola — asfaltenli 
komponentlarning miqdori qancha ko‘p boisa asfalten: smola 
nisbati qancha yuqori b o isa va qattiq parafinlarning miqdori 
qancha kam b o isa, olinadigan bitumlami texnologiyasi shuncha 
sodda b o iib , sifati yuqori boiadi.
A /S va (A+S) /M nisbati optimal boigan bitum gudronni 
chuqur vakuum ostida haydab olinadi. Yuqori parafinli neftlar 
bitumlar olish uchun eng yomon xomashyodir. Neftdagi 
parafmlar 
miqdorining 
ko'pligi 
bitumlami 
ekspluatatsiya 
xususiyatlarini pasaytiradi: bitumlarning mustahkamligi va 
yopishqoqlik xususiyati yomonlashadi. Yaxshi bitum olish uchun 
neft yaxshilab tuzlardan yuvilgan boiishi kerak.
Bitumlarning oksidlash texnologiyasi
Gudronlarni oksidlash jarayonida moylaming bir qismi 
smolaga aylanadi, smolaning bir qismi asfaltenlarga aylanadi. 
Buning natijasida smolaning miqdori o ‘zgarishsiz qoladi, A:S va 
(A+S): M nisbatlari optimal darajasiga yaqinlashadi.
Oksidlangan bitumlami neft qoldiqlarga havo kislorodi va 
yuqori haroratni barobar ta’sir etib olinadi. Harorat qancha 
yuqori b o isa jarayon shuncha tez boradi. Juda yuqori haroratda 
karben va karboidlami hosil bo iish xavfi bor.
Oksidlangan bitumlami uzlukli va uzluksiz usullari bilan 
olish mumkin. Uzluksiz usulda kompressor qoilanilishi va 
qoilanmasligi mumkin. Uzlukli jarayon kam foydali va sifatsiz 
gudron beradi.
B itum lam i quyidagi usullarda olish mum kin
47

---