Монография Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини

1.1- чизма. Бошқарув функциялари ва унинг таркибий қисмлари
Уларнинг ҳар бирига изоҳ берар эканмиз, шуни қайд этиш лозимки, раҳбарликнинг асосий мақсади, ушбу вазифалар ўртасида мутаносиблик ва уйғунликка эришиш ҳамда шу орқали ташкилот бутунлигини таъминлашдир.
Ташкилот бошқарувининг асосий функцияларидан яна қуйидаги хусусий функциялар келиб чиқади:
Режалаштириш функцияси:
Натижа кандай бўлиши ҳақидаги тасаввур, унга эришиш босқичлари ва услублар.
Асосий тамойили - бошқарувчи ва бошқарилувчи субъектларни мувофиқлаштириш.
Назорат этиш функцияси:
Ташкилот фаолияти, унинг фаолиятини таъминловчи маблағ ва русурслар ҳақидаги маълумотларни сақлаш, бошқарувнинг таъсирчанлиги ҳақидаги ахборотларга эга бўлиш. Назоратнинг асоси – ҳисоб-китобдир ҳамда назорат жараѐнидаги реал фаолиятни режага солиштириб боришдан иборатдир.
Сиёсий-ҳуқуқий функция:
Ташкилот ходимларининг жамиятда қабул қилинган қонун ва ҳуқуқлар доирасида фаолият юритишларини назорат этади ва таъминлайди.
Ижтимоий функция:
Ижтимоий ҳодисалар (турли касб фаолияти ва уларга ҳақ тўлаш тафовутлари, инсонлар ўртасидаги ижтимоий тенгсизлик, ижтимоий ҳимояга муҳтож ходимларнинг мавжудлиги.
Рағбатлантириш функцияси:
Ижро ҳаракатлари меъѐрда ўтишини таъминлашдан иборат бўлиб, моддий ва маънавий рағбатлантириш воситаларини ўз ичига олади.
Бошқарув санъат ѐки фан сифатида қачон вужудга келганлигини кўрсатиб ўтиш жуда мушкил. Аммо шу аѐнки, қаерда инсон фаолият (меҳнат) билан шуғулланган бўлса, ўша жойда бошқарув мавжуд бўлган. Бу жамиятни учта соҳасида яққол ифодаланган. Булар:
Ижтимоий соҳада. Гуруҳ ва жамоаларда тартиб ва тарғиботни жорий этиш ҳамда назорат қилиш учун.
Иқтисодий соҳада. Ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш учун ва ресурсларни тақсимлаш учун.
Мудофаа соҳасида. Душманлардан ва ваҳший ҳайвонлардан, табиат офатлари кабилардан ҳимояланиш учун.
Бу ҳолатни инобатга олиб, таъкидлаш мумкинки ―Бошқарув деб, белгилаб олинган аниқ мақсадга мувофиқ, у ѐки бу натижага эришиш учун институционал тарзда тартибга келтиришга, барпо этишга, такомиллаштиришга, қисқартиришга ѐки объект тузилишини ўзгартиришга қаратилган, субъектнинг объектга турли кўриниш ва даражаларда таъсир этиш жараѐнига айтилади.
Бошқарувни турли назариялар асосида таснифлаб, бир қатор даражаларини аниқлаш мумкин, аммо амалиѐт нуқтаи назаридан келиб чиққан ҳолда унинг мазмундорлигини инобатга олиб, икки даражага ажратиш мақсадга мувофиқ:

•