Молодой учёный Международный научный журнал

Мақоллардан намуналар:
Оч бўл омонда бўл.
Оч юрсанг ҳам тинч юр.
Очофат тиши билан ўзига гўр қазир.
Очкўз эшак тўрва тешар.
Болаларга ушбу характердаги мақоллардан намуналар 
топиб келишни уйга топшириқ қилиб бериш янада яхши 
самара беради. «Ўқиш китоби»да ушбу мазмун доирасида 
эртаклардан бошқа материаллар ҳам берилган. Мазкур 
эртакдан кейин А. Авлонийнинг «Тақсим» номли ибратли 
ҳикояси келтирилган бўлиб, бу асарнинг охирига ҳам оч-
кўзлик ва қаноатга оид мақол илова этилган:
Озга қаноат қилмаган кўпдан қолур.
Мазкур асарни ўрганганда унинг олдидан таҳлил қи-
линган эртак ғоясини янада ривожлантириш имконияти 
юзага келади. Агарда ўқитувчи очкўзликни иллат, қаноат-
лиликни фазилат сифатида ўқувчилар онгига етказишни 
мақсад қилиб қўйса, уни ҳар бир асар ғоясидан ахтариб, 
ғояни мустаҳкамлаб бориш зарур. Шундагина болалар 
бир-бирига зид бўлган бу икки тушунча моҳиятини чуқур 
англаб етадилар. Бундан ташқари, очкўзлик, қаноатлилик 
билан алоқадор эртаклар бошланғич таълимнинг юқори 
синфлари дарсликларига ҳам киритилган. Шу жиҳатдан 
олганда болалар IV йиллик таълимнинг барча босқичла-
рида бундай характердаги эртакларга икки-уч марта дуч 
келишади. Агарда ўқитувчи уларни бир-бирига алоқа-
дорлигини кўрсатса, очкўзлик тимсоли бўлган илгаридан 
таниш қиёфаларни болаларга эслатса, бундай характер-
даги эртакларнинг тарбиявий аҳамияти ўз самарасини 
бермасдан қолмайди.
Болаларни меҳнатсеварлик, ишбилармонлик руҳида 
тарбиялаш халқимиз учун қадимий анъана ҳисобланади. 
«Халқ ижодидаги ижобий қаҳрамонларнинг ҳаммаси халқ 
донишмандлари қўлида тарбияланган, замонаси нуқтаи 
назаридан тўла-тўкис камолотга эришган кишилар сифа-
тида тасвирланади. Тарбиянинг етакчи роли улуғланади»
1
.
Эртаклардаги қаҳрамонлар фаолиятига разм солинса, 
уларга дастлаб меҳнатсеварлик асосий фазилат сифа-
тида сингдирилган. Шу сабабдан ҳам меҳнатсеварликнинг 
1
Миртурсунов З. Ўзбек халқ педагогикаси ва унинг Эргаш шоир достонларида акс эттирилишига доир. // Эргаш шоир ва унинг ўзбек достончили-
гидаги ўрни. –Т.: Фан, 1971. Б. 144.

---