Молодой учёный Международный научный журнал

Бошланғич синфларда эртаклардаги мажозий образларни ўргатиш
Пирматова Озода
Ургенчский государственный университет (Узбекистан)
Ҳ
озирда мамлакатимизда ёшларни баркамол авлод си-
фатида шакллантиришга асосий эътибор қаратил-
моқда. Бу масала давлат сиёсати даражасига кўтарилди.
Мамлакатимизнинг биринчи Президенти И. А. Ка-
римовнинг ҳар сафар ўз маърузаларида, асарларида: 
«Шуни унутмаслигимиз керакки, халқимизнинг эр-
танги куни қандай бўлиши фарзандларимизнинг бугун 
қандай таълим ва тарбия олишига боғлиқ… Фарзандла-
римизни мустақил ва кенг фикрлашга эга бўлган, онгли 
яшайдиган комил инсонлар этиб вояга етказиш таъ-
лим-тарбия соҳасининг асосий мақсади ва вазифаси бў-
лиши лозим» [1], — деб уқтириши бежиз эмас эди. Ушбу 
жиддий вазифани амалга ошириш учун таълим-тарбия 
савиясини бошланғич синфларда тубдан яхшилаш лозим. 
Мустақил ва кенг фикрлашга эга бўлган ўқувчиларни 
тарбиялаб етиштириш учун энг аввало юксак маънави-
ятни камол топтириш йўлларини излаш керак. Бу йўл-
ларнинг энг асосийларидан бири болаларни бадиий ада-
биёт оламига олиб киришдир.
Маълумки, I–IV синф ўқитувчиси ўқувчиларни китоб 
устида ишлашга ўргатади, уларнинг образли мушоҳадала-
рига таъсир этади ва маълум мақсадга йўналтиради, ўқув-
чилар билан образларнинг ахлоқий сифатларини ўрганиш 
давомида мулоҳаза, муҳокама юритишга йўллаб, тарби-
явий мақсадни амалга оширади [2].
Бошланғич синфларда бадиий асарларнинг энг бола-
ларбоп тури эртаклардир. Ўқувчиларни бадиий адабиёт 
оламига олиб киришда эртаклар асосий восита бўлиб ҳи-
собланади.
I–IV синф дарсликларидаги энг қизиқарли эртаклар 
ҳайвонлар, қушлар, турли ҳашаротлар образлари билан 
алоқадордир. Бу эртакларда мажозийлик асосий ўринни 
эгаллайди. «Мажозий эртакларда мажоз поэтик восита 
сифатида ҳал қилувчи ҳисобланади. Қатнашувчи пер-
сонажлар фақат ҳайвонлар бўлиб, доимо инсон тилида 
сўзлаб, ўзаро муносабатда бўладилар. Ҳайвонларнинг 
ўзаро тўқнашуви орқали инсоний муносабатлар очилади. 
Эртакларда ҳайвонлар дунёси шартли, аслида эса инсон 
психологияси ҳикоя қилинади. Улар мазмунида халқ-
нинг идеал ахлоқ ва маънавий тушунчалари илгари сури-
лади» [3].
Эртакларни ўрганиш ҳаётни образлар орқали идрок 
этишга ёрдам беради, улар болалар қалбида чуқур из қол-
диради. Эртаклар ёшларга ахлоқий ва эстетик тарбия бе-
ришнинг муҳим воситасидир. Дарсликлардаги ҳайвонлар 
образи билан боғлиқ эртаклар алоҳида ажралиб туради. 
«Ҳайвонлар ҳақидаги эртакларни кичиклар ҳам катталар 
ҳам севишади. Улардаги содда сюжетлар енгил ҳазм қили-
нади. Мушук, хўроз, қўён каби таниш образлар инсон он-
гида тез идрок қилинади ва унда ҳиссий акс-садо уйғотади. 

---