O‘tgan davr
|
Hisobot davr
|
Hisobot davri uchun bazis davr narxlarida ishlab chiqarish hajmi
|
|
miqdor,
dona
|
narx ,
so‘m
|
summa, ming so‘m
|
miqdor,
dona
|
narx,
so‘m
|
summa, ming so‘m
|
miqdor,
dona
|
narxi,
so‘m
|
summa, ming
.so‘m
|
A
|
10 000
|
27,25
|
272,5
|
12 000
|
30
|
360
|
12000
|
27,25
|
327
|
B
|
5000
|
37,50
|
187,5
|
6000
|
39
|
234
|
6000
|
37,50
|
225
|
V
|
20000
|
25,50
|
510,0
|
20000
|
28
|
560
|
20000
|
25,50
|
510
|
va b.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jami:
|
–
|
–
|
970,0
|
|
|
1154,0
|
|
|
1060,0
|
|
|
Korxonaning faoliyat ko‘lamidagi o‘zgarishlar tufayli ko‘plab ko‘rsatkichlar o‘zaro taqqoslanmas bo‘lishi mumkin. Misol uchun, agar hisobot yili mahsulot ishlab chiqarish xarajati summasini bazis davrdagi mazkur ko‘rsatkich (∑q00 + a0) bilan taqqoslasak, u holda ushbu ko‘rsatkichlarning farqlanishi nafaqat mahsulotlar tannarxi darajasini o‘zgarishi bilan balki hajmidagi mahsulot ishlab chiqarish miqdori o‘zgarishlari bilan ham shartlangan bo‘ladi. Xarajatlarni taqqoslanuvchan ko‘rinishga olib kelish uchun hajmli omillar ta’sirini xolislantirish zarur. Buning uchun bazis davr xarajatlarining o‘zgaruvchan summasi hisobot davrida haqiqatdagi mahsulot ishlab chiqarish hajmiga qayta hisoblash va shundan so‘ng buni hisobot davr xarajatlari summasi bilan taqqoslash zarur (12-jadval):
12-jadval Hajm omilining va korxonaning xarajat summasiga ta’sirini neytrallash
Doimiy xarajat summasi: o‘tgan davr –300 mln so‘m.; hisobot davri – 320 mln so‘m.
qb1 1 +a1
IYaM = ;
qb1 0 +a0
(444+320/498+300) x 100 = 95,7%.
bu yerda: b – i- ko‘rinishdagi mahsulotlar birligiga to‘g‘ri keladi-
gan o‘zgaruvchan xarajatlar; a – mahsulot hajmiga bog‘liq bo‘lmagan, lekin tadqiq davri uchun
mahsulot ishlab chiqarishga tegishli doimiy xarajatlar.
Sifat omili ta’sirini aniqlashtirish uchun mahsulotlar hajmi miqdorini mos ravishda standart sifat ko‘rsatkichiga nisbatan qayta hisob-kitob qilinadi yoki standart sifatga keltiriladi. Misol uchun – standart sut yog‘liligi holatini mahsulot hajmini o‘zgarishiga ta’siri (13-jadval). Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, sut yog‘liligini hisobga olgan holda hisoblangan ko‘rsatkichlar sifat omilini xolislantirishsiz aniqlangan ko‘rsatkichlardan jiddiy farq qiladi: sut ishlab chiqarish hajmi yog‘lilik hisobga olinmagan holdagisi o‘tgan yildan 20 % yuqori, bazis yog‘lilikka qayta hisoblashda –13,1 % ga, uning yog‘liligi hisobga olinmay haqiqatdagi sut tannarxi 660 so‘mni tashkil etadi, bazis yog‘lilikka qayta hisoblashda – 680 so‘m. Birinchi holatda u 10 % ga , ikkinchisida – 16,6% ga oshdi, demak, sifat ko‘rsatkichi asosida turli sifatdagi bir xil mahsulotlarni to‘g‘ri taqqoslash va o‘rganish imkoniyati bo‘lar ekan.
13 -jadval Sut sifatini uni ishlab chiqarish hajmi va tannarxga ta’sirini neytrallash
Do'stlaringiz bilan baham: |