|
6- variant
1. Funksional-qiymatli tahlil moliyaviy tahlilning muhim shakli sifatida
Funksional qiymatli tahlil – ishlab chiqarish sikli davomida sodir
bo‘ladigan xarajatlar to‘g‘risida ma’lumotlarni jamlab, sodir bo‘lgan
sarflarni kamaytirish yoki uni maqbul darajalarini ko‘rsatishdan iborat.
Ushbu tahlilning obyekti muayyan mahsulot, uning ishlab chiqarish
jarayoni hamda texnik-texnologik tizimi hisoblanadi.
Funksional qiymatli tahlil o‘z ichiga xo‘jalik faoliyatini amalga
oshirishning dastlabki faoliyatlarini ham qamrab oladi, ya’ni kerak bo‘-
ladigan mablag‘lar, ilmiy-metodik ishlar, texnik-iqtisodiy usullar, qurol-
lanish bazasi, oshiqcha xarajatlarni kamaytirish yoki ular uchun qo‘-
shimcha mablag‘larni ajratish va hokazolar.
Uning asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
– funksional yondashish, ya’ni o‘rganiladigan jarayonlar asosiy,
qo‘shimcha va yordamchi, keraksiz guruhlarga ajratilib o‘rganiladi;
– mulk egalarining manfaati nuqtayi nazaridan yondashish;
– tizimli va kompleks yondashish;
– ijodiy yondashish;
– istiqbolli tahlil metodlarini qo‘llash.
Funksional qiymatli tahlilning asosiy maqsadi – mahsulotning (ish,
xizmat) iste’mol qiymati va qiymati bo‘yicha maqbul aloqadorlilik
hamda moslikni aniqlashdan iborat.
Funksional qiymatli tahlil quyidagi maqsadlarni amalga oshirishda
foydalaniladi:
– korxonaning foydasini oshirish;
– mahsulot tannarxini pasaytirish va foydalanishdagi xarajatlarni
kamaytirish;
– ishlab chiqarilgan mahsulotni standart talablari darajasida bo‘li-
shini ta’minlash.
Funksional qiymatli tahlilda iqtisodchilar bilan bir qatorda injener,
texnolog, oddiy ishchilarning mahsulot ishlab chiqarish jarayonida qat-
nashuv darajasini takomillashtirish ishlari ham ko‘rib chiqiladi. Umu-
man bu tahlil har bir faoliyatni aniq o‘lchangan va natijalashtirgan holda
ko‘radi.
2. Tahlil natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish tartibi
Korxona va tashkilotlar xo‘jalik faoliyati tahlilining natijalari ana-
litik mavzular yoki xo‘jalikning yillik hisobotiga ilova qilinadigan
bayonnoma ko‘rinishida ifoda etiladi.
Tahlil natijalarini umumlashtirganda albatta erishilgan natijalar, yo‘l
qo‘yilgan kamchiliklar hamda yutuqlar aniq raqamlarda va faktlar bilan
ko‘rsatilgan bo‘lishi talab etiladi. Shuningdek, yo‘l qo‘yilgan kamchilik-
larni tuzatish chora-tadbirlari, ya’ni takliflar ham ko‘rsatiladi.
Iqtisodiy tahlil natijalarini rasmiylashtirish va umumlashtirishga
korxonaning umummajlis materiallari, turli xil diagramma, jadval va
grafiklar tuzib mehnatkash ommaga ko‘rsatma sifatida osib quyish,
oynoma va ro‘znoma sahifalarida ma’lumotlarni chop etish, axborot
doskalaridagi ko‘rsatkichlarni e’lon qilib borish ham hisoblanadi.
Korxona yoki uning bo‘limlari faoliyati bo‘yicha qilingan analitik
tadqiqotning turli xil natijalari tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi.
Bu analitik hisobot (tushuntirish xati), ma’lumotnoma va xuloslar bo‘-
lishi mumkin.
Analitik hisobot (tushuntirish xati), odatda, tashqi foydalanuvchilar
uchun yoziladi. Tahlil natijalari ichki xo‘jalik ishlarida foydalanish
uchun yo‘naltirilgan bo‘lsa, ular ma’lumotnoma yoki xulosa ko‘rinishda
rasmiylashtiriladi.
Hisobotning analitik qismi aniq va asoslangan bo‘lishi shart. U ana-
latik hisobotlardan, kerakli ma’lumotlar yig‘ilgan jadvallardan, grafika
va diagrammalardan iborat bo‘lishi mumkin. Uni rasmiylashtirishda
tahlil natijalari asosida qilingan taklif va xulosalarga alohida e’tibor
qaratish lozim. Ular har tomonlama asoslangan va korxona faoliyati
natijalarini yaxshilashga qaratilgan bo‘lishi kerak.
Amaliyotda judayam kerakli bo‘lgan tahlil natijalari korxona iqti-
sodiy pasportining ma’lum bir bo‘limiga kiritiladi. Bir necha yil mobay-
nida yig‘ilgan bunday ma’lumotlar tahlil natijalarini umumiy holatda
ko‘rib chiqishga imkon yaratadi. A
10-VARIANT
1. Xo’jalik faoliyatini kompleks nazorat qilishda hamda boshqarishda tahlilning o’rni va zarurligi.
2. Funktsional-qiymatli tahlilni asosiy bosqichlari
Do'stlaringiz bilan baham: |
