Moliyaviy menejment pv doc

 

---

88 
1. Oddiy foiz sxemasi.
Oddiy foizlar sharoitida investitsiyalar o‘tgan davrlarga hisoblab 
chiqilgan foizlarni hisobga olmagan holda faqat investitsiyalangan 
kapitalning kelib chiquvchi miqdoriga navbatdagi foiz daromadini 
hisoblashni nazarda tutadi. Amaliyotda oddiy foizlar sxemasi banklarning 
hisob-kitoblarida qaytarilish muddati bir yil va undan kam bo‘lgan qisqa 
muddatli ssudalar bo‘yicha foizlarni hisoblashda qo‘llaniladi.
2. Murakkab foiz sxemasi.
Agar navbatdagi foizli daromad investitsiyalangan kapital va 
hisoblangan foizlar miqdoridan kelib chiquvchi umumiy summadan 
hisoblansagina, investitsiyalash murakkab foizlar sharoitida amalga 
oshiriladi. Investitsiya loyihalari pul oqimini baholashda, odatda, murakkab 
foiz sxemasidan foydalaniladi.
Foizlarga foizning hisoblanishi 
kompaunding 
deb ataladi. Hisoblash 
ishlarida murakkab foizlardan foydalanish mantiqan to‘g‘ridir, chunki bunday 
holatda daromadlar keltiruvchi kapital doimo o‘sib boradi. Odatda, 
ratsionallik talabi ostida har qanday pul tushumlarini olish boshlanishi bilan 
mazkur qiymat ushbu investitsiya loyihasi amalga oshishini yoki boshqa 
investitsiya loyihalari jarayonida albatta o‘sishi lozim deb hisoblanadi. 
Oddiy foiz tamoyilini qo‘llash joriy iste’mol, joriy xo‘jalik faoliyati 
yoki boshqa investitsion jarayon foydasiga hisoblanadigan foizlarni 
kamaytirish rag‘batlantiradi.
Murakkab foiz sharoitidagi investitsiyalar nominal daromadlilikning 
(yillik hisoblanishidagi) tengligi sharoitida oddiy foiz sharoitidagi 
investitsiyalarga nisbatan ko‘proq foydali hisoblanadi.
«Moliyaviy menejment: nazariya va amaliyot» kitobida asosli 
ta’kidlanganidek, «… agar past murakkab foiz stavkasi va ancha yuqori oddiy 

---

89 
foiz stavkasidan birini tanlash imkoniyati paydo bo‘lsa, albatta, birinchi 
variantni tanlash lozim bo‘ladi. Tabiiyki, agar bizning ixtiyorimizda ko‘p 
yoki birmuncha miqdordagi yetarli davr mavjud bo‘lsa, murakkab foiz 
stavkasi bo‘yicha o‘sib boruvchi summa bir necha marta foiz hisoblash 
davridan keyinoq (foiz stavkalari miqdoridagi farqqa bog‘liq holda) oddiy 
foiz stavkasi bo‘yicha o‘sib boruvchi summadan oshib ketadi».
Har qanday investor o‘z pulini, mablag‘ini o‘stirish, ma’lum ustama 
olish umidida, safarbar etadi. Bu o‘sishni formula orqali ifodalasak 
r
– har 
yillik foiz stavkasi bo‘lsin. U holda bir investitsion o‘sishdan so‘ng kelgusi 
qiymat quyidagiga teng bo‘ladi:
FV
1
= PV + PV x r (1) 
FV
1 
= PV ( 1 + r ) (2) 
bu yerda: