Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
14 
yangilangan 
Kompleks 
dasturini 
chiqardi. 
U 
2000 
yil 
boshlaridagi 
moliyaviy 
muvaffaqiyatsizliklardan keyin ommaviy ravishda tan olindi. Bugun ichki nazoratning Kompleks 
dasturi (ko’pincha “COSO” deb ataladi) qo’shma shtatlardagi ichki nazoratda, shuningdek, 
butun jahonda eng keng qo’llaniladigan tizim hisoblanadi. 
COSO ichki nazoratni quyidagicha belgilaydi: 
Operatsiyalar, hisobotlar va rioya qilishga taalluqli maqsadlarga erishishda etarlicha 
ishonchni ta’minlash uchun tayinlangan korxonaning direktorlar kengashi boshqaruvi va boshqa 
xodimlar yordamida amalga oshiriladigan jarayon. 
Belgilashning muhim elementi sifatida ichki nazorat quyidagilardan iborat deb tan 
olinadi: 

Joriy masalalar va tadbirlardan tashkil topuvchi jarayon; 

Odamlarning, nafaqat rahbariyatning siyosatiga tizim va shakllariga ham ta’sir etishi. 
Tashkilotning hamma darajadagi odamlari – oddiy ishchidan boshlab ichki auditgacha, bosh 
moliyaviy direktor, bosh ijrochi direktor va direktorlar kengashigacha hammalari ichki nazorat 
tizimiga ta’sir qiladilar. 

Maqsadga erishishga taalluqli etarlicha, lekin mutlaq etarlicha bo’lmagan ishonchni 
ta’minlash holati. Ichki nazoratning cheklanganligi mutlaq ishonchlilikni istisno qiladi. Bu 
cheklovlar odamlarning ishonchsiz mulohazalarini xatolar tufayli to’xtab qolishlarni, bir necha 
odamning ishi to’qnash kelganda nazoratning yo’qligi kabilarni o’z ichiga oladi. 

Bir necha maqsadga erishishga yo’naltirilgan. Belgilashlar ta’kidlaydiki, ichki nazorat 
maqsadlarning uch toifasiga nisbatan oqilona ishonchni ta’kidlaydi. Shu bilan birga, tashqi 
auditor birinchi navbatda moliyaviy hisobotning ishonchliligidan manfaatdor. 
1.
 
3.1 – ilova 
2.
 
COSO ichki nazorat uchun asos 
3.
 
Hisobotning moliyaviy maqsadlari ko’rsatilsin 
4.
 
Riskni baholash. 
5.
 
Atrofdagi holat nazorati 
6.
 
Monitoring 
7.
 
Axborot va kommunikatsiya 
8.
 
Nazorat harakatlari 
COSO tashkilotni o’z maqsadlariga erishishini qo’llab-quvvatlovchi ichki nazoratning 
beshta komponentini ajratadi. Bu COSO yangilangan ichki nazorat – kompleks dasturning 
komponentlari. 
3.1 ilovada ko’rsatilgan unda ichki nazorat tashkilot moliyaviy hisobotlarini qo’yishdan 
boshlanishi tahkidlangan, ya’ni jiddiy xatolari bo’lmagan moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun. 
Besh komponent quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
1. riskni baholash tashkilotga o’z maqsadlariga erishish yo’lida ta’sir etishi mumkin 
bo’lgan risklarni aniqlash va baholashni o’z ichiga oladi. Riskni baholash tashkilot 
boshqaruvning boshqa zarur elementlarini aniqlay olishi mumkin bo’lgunga qadar o’tkazilishi 
kerak. 
2. muhitni nazorat qilish butun tashkilot ko’lamida ichki nazoratni amalga oshirish uchun 
asos bo’lib xizmat qiladigan standartlar, jarayonlar va strukturalar yig’indisi hisoblanadi. U 
ichki nazorat yuqori qismining nisbatan muhimligini va muomalalarning kutilayotgan 
standartini o’z ichiga oladi. Nazorat muhiti ichki nazoratning umumiy tizimiga tarqaluvchi ta’sir 
etadi. 
3. faoliyat nazorati siyosat va amallar asosida yaratilgan xatti-harakatlar hisoblanadi. 
Nazorat harakatlari tashkilotning hamma darajasida yuz beradi. 
4. axborot va kommunikatsiya, aytishlaricha axborot tashkilot uchun ichki nazoratda o’z 
majburiyatlarini bajarishi uchun zarur. Axborotlar tashqi va ichki manbalardan kelib tushushi 
mumkin. Kommunikatsiya zarur axborotlarni taqdim etish, tarqatish, shuningdek, olish jarayoni 

---