Молиявий таҳлил

Горизонтал таҳлилтаянч (базавий) кўрсаткичи(режа, ўтган йил, ўртача, илғор хўжаликларкўрсаткичи)дан ҳақиқий кўрсаткичнинг абсолют ва нисбий ўзгаришларини аниқлаш ва баҳолаш учун қўлланади.

Вертикал таҳлил иқтисодий ҳодисалар тузилмасини ўрганиш мақсадида унинг алоҳида қисмларини жамидаги салмоғини ҳисоблаш йўли билан амалга оширилади.

Маҳсулот ишлаб чиқариш хажмини таққослама таҳлили

Таққослаш бирлиги	Кўрсаткичнинг мутлақ ўзгариши	Кўрсаткичнинг нисбий ўзгариши,%	Кўрсаткич индекси	Бир фоизли ўзгаришнинг мутлақ ифодаси
Режага нисбатан	∑qхpх - ∑qрpр	∑qхpх / ∑qрpр*100-100	∑qхpх / ∑qрpр	∑qp %*∑qрpр
Ўтган йилга(∑qўpў)	∑qхpх - ∑qўpў	∑qхpх /∑qўpў*100-100	∑qхpх /∑qўpў	∑qp% *∑qўpў
Базис йилига нисбатан(∑qбpб)	∑qхpх - ∑qбpб	∑qхpх /∑qбpб*100-100	∑qхpх /∑qбpб	∑qp% *∑qбpб
Ўртача тармоқ кўрсаткичга нисбатан (∑qтpт)	∑qхpх - ∑qтpт	∑qхpх /∑qтpт*100-100	∑qхpх /∑qтpт	∑qp% *∑qтpт
Илғор кўрсаткичга нисбатан(∑qиpи)	∑qхpх - ∑qиpи	∑qхpх / ∑qиpи*100	∑qхpх / ∑qиpи	∑qp% *∑qиpи
Қалоқ кўрсаткичга нисбатан(∑qқpқ)	∑qхpх - ∑qқpқ	∑qхpх / ∑qқpқ*100	∑qхpх / ∑qқpқ	∑qp% *∑qқpқ
Хорижкўрсаткичига нисбатан(∑qхpх)	∑qхpх - ∑qмpм	∑qхpх / ∑qмpм*100	∑qхpх / ∑qмpм	∑qp% *∑qмpм

Маҳсулот ишлаб чиқариш режасининг бажарилиши таҳлили

Чораклар	Маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан тушум, млн сўм		Хақиқатдаги даражанинг режадан фарқи	Режа бажарилиши, %
	Режа	Хақиқат
1	22 500	21 600	-900 (21 600 -22 500)	96 (21600/22500)
2	20 200	20 800	+600	102.9
3	28 000	28 200	+200	107.1
4	27 000	26 300	-700	97.4
Жами	97 700	96900	-800	99.18

Ўртача миқдорлар

Мутлақ ва нисбий миқдорларнинг ҳодиса ва жараёнларни ўрганиш, баҳолаш ва таҳлил этишда устунликлари, ижобий томонлари билан бир қаторда, уларнинг қатор камчиликлари ҳам мавжуд. Яъни улар ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларга умумлаштириб таъриф бера олмайди.Бу вазифани ўртача миқдорлар бажаради.

Ўртача миқдорлардан режалаштириш, бошқариш, илмий-тадқиқот ишларида кенг қўлланилади. 

Ўртача миқдорлар деб, бир хилдаги ва бир турдаги ҳодисаларни ўзгарувчан белгилари асосида умумлаштириб характерловчи, таърифловчи миқдорларга айтилади.

Молиявий таҳлил жараёнида ўртача миқдорларнинг қатор турлари фойдаланилади: ўртача арифметик миқдорлар; ўртача гармоник миқдорлар; ўртача геометрик миқдорлар; ўртача хронологик миқдорлар; ўртача квадратик миқдорлар.

Ўртачанинг миқдорларнинг содда ва амалиётда кенг қўлланиладиган тури бу ўртача арифметик миқдордир. Ўртача арифметик миқдор ўз навбатида оддий ва тортилган кўринишга бўлинади.

Маҳсулот ҳажмининг ўсиш суръатлари

• Оддий ўртача ўсиш суръатини аниқласак, уларнинг барчасини кўшиб тўрт сонига бўлиш орқали натижага эга бўлинади.
• Яъни: 1,08+1,12+1,15+1,17=1,13
• Агар нархлар ўзгариши йиллик 1,18 фоизга ортишини ягона мезон қилиб олсак, у ҳолда йиллик ўсиш суръати қуйидагича бўлиши лозим.
• 1,18∙1,18∙1,18∙1,18 = 1,94 ни ташкил этади
• Бундай қарама-қаршилик юзага келмаслиги учун геометрик формуладан фойдаланиш лозим.
• =1.2757
• Таҳлилда ўртача хронологик формуладан ҳам кенг фойдаланилади.
• Ўх = (X1/2+X2+...+Xn­1+Xn/2)/ n-1

Чораклар	I	II	III	IV
Ўсиш сурати	1,08	1,12	1,15	1,17

Асосий воситаларнинг ўртача йиллик қийматини аниқлаш

Кўрсаткичлар

1-январ 2017йил

1-апрел 2017 йил

1-июл 2017 йил

1-октябр 2017 йил