Изоҳ: Ойлик молиявий ҳисоботларни тузиш учун фоизларни тўлаш бўйича харажатлар йиллик тўловдан олдин ҳисобланиши керак.
Ижара тўловларини тақсимлаш жадвали
Йил
Йил бошидаги
Жорий
Йиллик молиявий
Тўлов
Йил охирида
мажбурият
мажбуриятларни
харажат
мажбурият
қопланиши
қолдиғи
1997
10 000
1476
1524
3 000
8 524
1998
8 524
1701
1299
3 000
6 823
1999
6 823
1960
1040
3 000
4 863
2000
4 863
2 259
741
3 000
2 604
2001
2 604
2 604
396
3 000
10 000
5 000
15 000
Ижара кучга киргандан кейин “Гўзал” компанияси (ижарага берувчи) ҳисобда қуйидагини тан олади:
Дебиторлик қарз 10,000
Асосий воситалар 10,000
Эслатма: “Гўзал” компанияси ускуна учун пулни тўлагандан кейин “Диёр”компаниясига ижарага бергани аниқ.
Ҳар йили “Гўзал” компанияси 3,000 ш.б. ҳар бир тўловни фоизлардан тушган даромад ва дебиторлик қарзининг камайиши орасида тақсимлайди.
Ижара тўловларининг тақсимланиш жадвали
Йил бошидаги
Жорий дебиторлик
Йиллик молиявий
Тўлов
Йил охирида
дебиторлик
қарзининг
даромад
дебиторлик
қарзи
олиниши
қарзи
1997
10 000
1476
1524
3 000
8 524
1998
8 524
1701
1299
3 000
6 823
1999
6 823
1960
1040
3 000
4 863
2000
4 863
2 259
741
3 000
2 604
2001
2 604
2 604
396
3 000
10 000
5 000
15 000
Талаб этади: “Гўзал” компанияси ва “Диёр” компанияси учун қуйидаги журнал ўтказмаларни тайёрланг.
1. Ижарага олувчи компанияси учун ижарани акс эттиришга оид бошланғич бухгалтерия ўтказмасини:
Дт.
Кт. Km. 2. Биринчи йил учун ижара тўлови (фараз қиламиз, фоиз кўринишдаги харажатлар ҳар ой ҳисобланмаган)
Дт Дт. Km. 3. Узоқ муддатли мажбуриятни қисқа муддатли мажбуриятга ўтказиш
Дт. Km. 4. Иккинчи йил учун ижара ҳақи
Дт Дт. Km. 5. Ижарага олинган активнинг биринчи йилга амортизацияси
Дт._____________________ Km. 6. Мажбуриятларнинг жорий қисмини тузатишдан олдин ижарачи балансининг қуйидаги ҳисобварақларида қандай қолдиқлар бор?
Жамғарилган амортизация:
Ижара бўйича мажбуриятлари:
Асосий восита (асбоб-ускуна):
7. Ижарага берувчи компанияда дастлабки ўтказмаларни беринг
Дт. Дт. Km. 8. Ижарага берувчи томонидан 1 йил учун ижара тўловининг олиниши (фараз қилайлик, молиявий даромад ҳар ой ҳисобланмаган)
Дт. Km Km. 9. Узоқ муддатли дебиторлик қарзни қисқа муддатли қарзга ўтказиш
Дт. Km. 10. Иккинчи йил учун ижарага берувчи томонидан ижара ҳақини олиш
Дт. Кт. Кт. 11. Фараз қилайлик ускунанинг хизмат муддати 15 йилни ташкил этади. Ушбу вазиятда буни молиявий ижара деб ҳисобланадими? Нимага ҳа нимага йўқ?
Агарда “Диёр” компанияси ва “Гўзал” компанияси ўртасидаги ижара операцион деб ҳисобланса, қуйидаги бухгалтерия ўтказмаларни кўрсатинг;
Йиллик амортизация бир текисда ҳисобдан чиқариш усули бўйича ҳисобланади. Ушбу бухгалтерия ўтказмасини қайси компания бериши керак?
Дт. Km. “Диёр” компаниясининг йиллик ижара тўловини тўлашдан олдин ҳар ойлик ҳисоблаши.
Дт. Km. “Диёр” компаниясининг ижара тўлови (ушбу мисолда фараз қиламизки, ҳар ойлик ҳисоблаш мавжуд эмас)
Дт. Km. “Гўзал” компанияси ижара тўловини олишдан олдин ойлик ҳисоблаши
Дт. Km. 15. “Гўзал” компанияси томонидан олинган ижара тўлови (ушбу мисолда фараз қиламизки, ҳар ой ҳисоблаш мавжуд эмас)
Дт. Km.
XII МАВЗУ. МОЛИЯВИЙ ВОСИТАЛАР Маълумотни тақдим этиш
7. Инвестицияларни чиқиб кетишининг ҳисоби 1. Маълумотни тақдим этиш Таърифлар Ҳалқаро молиявий бозорларни жўшқинлик билан ривожланиши натижасида, облигацияга ўхшаш анъанавий дастлабки воситадан бошлаб, то фоизли свопларга ўхшаш турли ҳосила шаклдаги воситаларгача хилма-хил кенг тарқалган молиявий воситалардан фойдаланишга олиб келди.
Молиявий восита- бу ҳар қандай шартнома бўлиб, унинг натижасида битта корхонада молиявий актив ва бошқа корхонада молиявий мажбурият ёки улушли восита бир вақтнинг ўзида пайдо бўлади.
Ҳар қандай томоннинг мажбуриятлари пул шаклида ёки бошқа молиявий восита сифатида қайтарилишини кўзда тутган товарларни етказиб бериш юзасидан шартномалар молиявий воситалар шаклида пайдо бўлганидек ҳисобга олиниши зарур, қуйидаги товарларни етказиб бериш шартномалари бундан истисно қилинади: (а) харидлар, сотилиш ёки товарларни ички фойдаланиш бўйича корхонанинг кутилаётган эҳтиёжларини қондириш ва ушбу эҳтиёжларга кейинчалик ҳам мувофиқ бўлишга оид, (б) битим тузилганда ушбу мақсадларни кўзда тутган, (в) улар бўйича мажбуриятларни қоплаш товарларни етказиб бериш сифатида амалга оширилиши кутиладиганлар.
Молиявий актив – бу қуйидаги шаклдаги ҳар қандай актив:
(а) пул маблағлари;
(б) пул маблағлари ёки бошқа молиявий активларни бошқа корхонадан олишга оид шартнома ҳуқуқи;
(в) бўлғусида манфаат келтириш имконияти бўлган молиявий воситаларни бошқа корхона билан айирбошлашга оид шартнома ҳуқуқи; ёки
(г) бошқа корхонанинг улушга оид воситаси.
Валюта (пул маблағлари) – бу айирбошлаш воситаси бўлганлиги учун, ва, шундай қилиб, молиявий ҳисоботда барча битимларни баҳолаш ва тақдим этиш асоси бўладиган молиявий активдир. Банкдаги ёки бошқа молиявий муассасадаги пул депозити молиявий актив ҳисобланади, чунки у ушбу муассасадан пулни олиш ёки чек ёзиб бериш ёхуд кредитор фойдасига молиявий мажбуриятни қоплаш юзасидан ҳисобварақ қолдиғига пул қўювчининг шартномавий ҳуқуқини ифодалайди.
Келгусида шартнома бўйича пул маблағларини олиш ҳуқуқини ифодалайдиган молиявий активларнинг, шунингдек шартнома бўйича келгусида тўловни амалга оширишни кўзда тутган молиявий мажбуриятларни умумий мисолларига қуйидагиларни киритиш мумкин:
(а) савдо операциялари бўйича дебиторлик ва кредиторлик қарзлари;
(б) олинадиган ва тўланадиган векселлар;
(в) олинадиган ва тўланадиган займлар бўйича қарздорлик; ва,
(г) олинадиган ва тўланадиган облигациялар бўйича қарздорлик суммалари.
Ҳар бир ҳолатда шартномада кўзда тутилган пул маблағларини талаб этиш ҳуқуқи (ёки тўлов бўйича мажбуриятлар) бир томондан тўлов бўйича тегишли мажбурият билан бошқа томондан пул маблағларини олиш ҳуқуқи билан таъминланади.
