Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

3.2. Тўлов муддати бўйича дебиторлик қарзларни ҳисобга олиш усули
Бу усул соф дебиторлик қарзининг бухгалтерия қолдиғига асосланган. У кутилаётган шубҳали қарз бўйича фоизни аниқлаш учун аввалги маълумотлардан фойдаланади. Ушбу усулнинг асоси олинаётган ҳисобварақларнинг соф таннархи – олиниши кутилаётган пул миқдорини баҳолашдан иборат. Кредитга соф сотишдан фоиз усулига нисбатан, тўлов муддати бўйича олинадиган ҳисобварақларни баҳолаш усули, дебиторлик қарзининг соф таннархини ҳисоблаш учун керак бўлган шубҳали қарзлар резервини якуний қолдиғини ҳисоблашга имкон беради. Шубҳали қарзлар резервидаги жорий қолдиқ сўнгра талаб қилинадиган қолдиққа мувофиқ бўлиши учун тузатиш ўтказмаси ёрдамида янгиланади. Шубҳали қарзларга харажатлар ушбу тузатиш суммасига дебетланади.
Шубҳали қарзлар бўйича резервнинг керакли қолдиғини ҳисоблаш учун қуйидагилар қўлланилади:

• 
  умумий дебиторлик қарзларга асосланган ягона қурама ставкаси;
  
• 
  алоҳида олинадиган ҳисобварақлар муддатига асосланган бир неча ставкалар.
  

Масалан:
«Майер» Компанияси
2007йил 31 декабр ҳолатига олинадиган ҳисобварақларнинг тўлов муддати бўйича таҳлили

Харидор	Олинадиган ҳисобварақлар жами	Тўлов муддати келмаган	1 кундан 30 кунгача муддати ўтган	31 кундан 60 кунгача муддати ўтган	61 кундан 90 кунгача муддати ўтган	90 кундан ортиқ муддати ўтган
А. Арнольд	150		150
М. Бенуа	400			400
Дж. Конноли	1.000	900	100
Р. Рикардо	250				250
Бошқалар	42.600	21.000	14,000	3.800	2.200	1,600
Жами, ш.б.	44.400	21.900	14.250	4.200	2.450	1.600
Шубҳали қарзлар фоизи		1.0	2.0	10.0	30.0	50.0

Юқорида берилган мисолда, тўлов муддатига мувофиқ тўланиши керак бўлган компаниянинг ҳисобварақлари акс эттирилган. Ҳар бир олинадиган ҳисобварақ қуйидагича туркумланади: тўлов муддати келмаган, муддати 1 кундан 30 кунгача ўтган, муддати 31 кундан 60 кунгача ўтган, муддати 60 кундан 90 кунгача ўтган, ёки муддати 90 кундан ўтган. Ҳар бир гуруҳ учун олдиндан истиқболлаштирилган шубҳали қарзларни резерви кўрсатилади.