“Moliya-kredit tizimi statistikasi”

Kredit munosabatlarini baholashda statistika hajm, tarkibiy, o’rtacha, dinamik va samaradorlik ko’rsatkichlaridan foydalaniladi. Statistika bu ko’rsatkichlarni, ularga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish, ularning umumiy ijtimoiy iqtisodiyotga (teskarisi) ta’sirini o’zaro bog’liqda o’rganadi, aniqlaydi va o’lchaydi.

Kredit hajmi muhim ko’rsatkichlardan bo’lib amaliyotda bu ko’rsatkichning ma’lum bir davrda olingan va berilgan summalari hisoblanadi. Bundan tashqari qoplangan kredit va kredit bo’yicha qarz summalari ham hisoblanadi. Bu summalarni hisoblashda hisob kitob asosiy qarz va foizlar (muddatida va muddati kechiktirilgan ummalar bo’yicha alohida) olib boriladi. Muddati uzaytirilgan (prolongatsiya) kredit bilan muddati to’langan kreditni almashtirmaslik kerak.

Bank statistikasining predmeti, vazifalari va ko’rsatkichlari tizimi

Yuqorida keltirilgan ko’rsatkichlar boshlang’ich aktuar (hujjatlashtirilgan) ma’lumotlar asosida oddiy qo’shib chiqish usuli bilan aniqlanadi va navbatdagi ko’rsatkichlarni hisoblashda asos bo’lib xizmat qiladi.

Kredit tizimida kredit resurslari va kredit quyilmalari ko’rsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Bu ko’rsatkichlar o’zaro uzviy bog’liq bo’lib, bir-biridan farqlanadi. Kredit resurslari banklar, xalq xo’jaligi tarmoqlari, sug’urta kampaniyalari, chet el faoliyati va aholi resurslaridan tashkil topadi.

Bank mablag’lariga Nizom jamg’armas, zahira jamg’armasi va maxsus jamg’armalar qo’shiladi, xalq xo’jaligi tarmoqlari mablag’lari esa korxona va tashkilotlarning hisob raqamidagi pul qoldiqlari, kapital quyilmalar schyotidagi mablag’lar va turli xildagi ish buyurtmachilarning mablag’laridan tashkil topadi, aholi mablag’lariga ularning jamg’arma va tijorat banklaridagi hisoblaridagi pullari, qo’lidagi naqd pullari kiradi. Shunday qilib barcha kredit resurslari (yani bo’sh turgan mablag’lar)ning yig’indisi mamlakatning ssuda jamg’armasiga teng.

Kredit quyilmalari deb banklar va boshqa kredit muassasalarning korxona tashkilot va aholiga haqiqiy berilgan summalariga aytiladi. Kredit quyilmalari hajmini, tarkibini, dinamikasini va samaradorligini xarakterlovchi bir qator ko’rsatkichlar mavjud.