“Moliya” kafedrasi



Download 3,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/271
Sana23.07.2021
Hajmi3,45 Mb.
#126499
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   271
Bog'liq
Moliya umk

6- nazorat uchun savol 
        Ma’naviy  risk  muammosi  Sizga  rejalashtirilgan  biznes-loyihangizni  amalga 
oshirish  uchun  mablag‘  olishingizga  halaqit  berishi  mumkin  bo‘lgan  vaziyatni 
misol keltiring. Ushbu muammoni bartaraf etish usullari qanday?  
 
Bitim  tomonlarida  axborotning  bab-baravar  bo‘linmagan  hajmi  nati-jasida 
ham  yuzaga  keladigan  yana  bitta  muammo  mavjud.  Bu  nomuvofiq  (noqulay) 
tanlov  muammosidir  (adverse  selection).  Bu  shu  bilan  xarak-terlanadiki,  unga 
ko‘ra riskning u yoki bu shaklidan sug‘urtani sotib oluvchi odamlar, odatda, ushbu 
riskga butun boshli aholiga qaraganda ancha kuchliroq duchor bo‘ladilar.  
Bu  vaziyatni  umrbod  renta  (life  annuities)  misolida  ko‘rib  chiqamiz. 
Umrbod  renta  sug‘urtalangan  odamga  uning  pensiyaga  chiqishidan  boshlab 
umrining  oxirigacha  qayd  qilingan  summani  oyma-oy  to‘lashni  ko‘zda  tutgan 
shartnomani  ifodalaydi.  Bunday  rentalarni  sotuvchi  firma,  ularni  sotib  oluvchi 
                                                           
43
 “Bu misol ham “stimul”ning faqat “rag‘bat”dan iborat emasligini yana bir karra tasdiqlaydi. 


47 
 
odamlar butun aholiday kutilayotgan uzoq umr ko‘rishlari taxmi-nidan kelib chiqa 
olmaydi. 
Masalan,  tasavvur  qilaylik,  qandaydir  bir  firma  pensiyaga  chiqayotgan 
(ya’ni, masalan, 55-60 yoshdagi) odamlarga umrbod rentalarni sotmoqda. Odatda, 
butun  aholi  o‘rtasida  bunday  odamlarni  uchta  guruhga  bo‘lishadi  (yana  har  bir 
guruhdagilarning soni taxminan bir xil): “A” guruh umrining davomiyligi 10 yilni, 
“B” guruhniki 15 yil, “V” guruhniki esa 20 yilni tashkil etadi. 60 yoshga to‘lgan 
odamlar o‘rtacha 15 yil yashaydilar. Biroq, agar firma, ushbu umr davomiyligining 
prognoz  (bashorat)  ko‘rsatkichlariga  muvofiq  polis  narxini  o‘zgartirsa,  u  rentani 
sotib olayotgan odamlar ko‘proq “A” yoki “V” shakliga tegishli ekanligiga ishonch 
hosil  qiladi.  Birinchi  guruhga  kiruvchi  pensionerlar  uchun  bu  kabi  bitim 
foydasizdir va ular bunday polisni sotib olmaydilar. 
Agar  umrbod  rentani  sotuvchi  firma  u  yoki  bu  mijoz  qaysi  guruhga  (“A”, 
“B”, yoki “V”) tegishli ekanligini bilganda va har bir odam umrining kutilayotgan 
davomiyligidan  kelib  chiqib  narxni  o‘zgartira  olganda  edi,  unda  hech  qanday 
nomuvofiq  (noqulay)  tanlov  muammosi  mavjud  bo‘lmagan  bo‘lar  edi.  Biroq,  bu 
firmalar,  o‘z  mijozlari  umrining  kutilayotgan  davo-miyligi  to‘g‘risida  axborotlar 
sonini oxirgilari egalik qilganidek yig‘a olmaydilar. 
Modomiki, sug‘urtachi har  bir  mijoz  umrining kutilayotgan  davo-miyligini 
aniq  aks  ettiruvchi  narxni  belgilashga  qodir  emas  ekan,  unda  ko‘p  sonli  rentalar 
nomutanosib  ravishda  hali  ancha  uzoq  yashashni  reja-lashtirayotgan  sog‘lom 
odamlar tomonidan sotib olinadi. Bizning misolda, o‘rtacha bashorat
 
qilinayotgan 
umrning  davomiyligi  17,5  yilni  tashkil  etadi.  Bu  mazkur  ko‘rsatkichning  butun 
aholi uchun belgilanganidan 2,5 yilga ko‘proqdir. 
Shunday qilib, agar renta sotuvchi firma, narxni butun aholi uchun umrning 
kutilayotgan  davomiyligi  ko‘rsatkichlari  asosida  belgilagan  bo‘lsa  va  nomuvofiq 
(noqulay)  tanlov  muammolarini  tartibga  solish  maqsadida  narxni  oshirmagan 
bo‘lsa,  ziyonga  uchraydi.  Shu  sababli  firmalar  umrbod  rentalarga  umrning 
kutilayotgan  o‘rtacha  davomiyligi  bo‘lgan  odamlarni  o‘ziga  jalb  qilmaydigan 
narxlarni  belgilaydilar.  Bu  shunga  olib  keladiki,  ushbu  moliyaviy  mahsulot 
sotiladigan  bozor,  agar  nomuvofiq  (noqulay)  tanlov  muammosi  mavjud 
bo‘lmaganda, mumkin bo‘ladigan holatdan ancha kamroq bo‘ladi
44
.  
 
 

Download 3,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish