Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

Алал-оқибат...
Давлат иқтисодни ислоҳ қилиш, иш ўринлари яратиш, саноат ва қишлоқ хўжалигини ривожлантириш ва шу каби хайрли мақсадларда олаётган ташқи қарзлар, инвестициялар ҳам шунга ўхшашдир. Уни ҳам барибир бутун халқ қайтариши керак бўлади. Шунинг учун, энг аввало, бу халқнинг мазкур жараёнлардан, қай ердан қанча маблағ олингани ва олинаётганидан, қай ерга ишлатилаётганидан, қай тарзда қайтарилишидан хабардор бўлишга юз фоиз ҳаққи бордир. Бу жараён бошдан охир шаффоф бўлиши керак. Халқнинг зиммасига тушадиган инвестициялар ими-жимида сарфланиши мантиққа тўғри келмайди. Жамоатчилик ва оммавий ахборот воситалари коррупциянинг олдини оладиган асосий ва давлат назорати идоралари коррупциялашган шароитда, балким ягона чорадир.
Агар кимдир қашшоқ бўлса, кимнингдир бой бўлаётгани туфайлидир. Ёзувчи Бернард Шоу жуда озғин эди. Бир семириб кетган оқсуяк уни ҳақоратлагандай: «Эй, Бернард ока, сал эт олсангиз бўлмайдими, сизни кўрган одам Лондон-ситида очлик деб ўйлаши мумкин! Мамлакатни шаънини ерга урманг, ватан хоини!» — дебди. Бернард Шоу пул семиртирган бу мансабдорга қараб: «Сизни кўрган одам, қашшоқликнинг сабаби шу кимса бўлса керак, Англиядаги ҳамма нонни шу еб қўйган, шекилли, деб ўйлайди!», — деган экан.
Аввал баён қилганимиздек, халқ кимнидир бой қилса, унинг ўн тангалик нарсасини хориждан арзон олиб кириш чекланган шароитда йигирма тангага сотиб олиб бой қилади, у акциядор бўлган заводнинг четдан олиб келинган арзон ва сифатсиз, беш бараваргача қиммат расмийлаштирилган эҳтиёт қисмлардан йиғиб берган, шу учун нархини қиммат қилган автомобилини хориждан автомашина олиб кириш божи икки баробарлиги учун ички машинани икки баробар олишга мажбур бўлганидан бой қилади. Ҳатто уддабуронлиги ва тиниб-тинчимаслигидан бой бўлса ҳам, унинг маҳсулотини халқ олмаса, бой бўлолмайди. Халқ сочини олдирмасликка қарор қилса, сартарош ҳам банкрот бўлади. Ҳамма нарсанинг юки элга тушади. Буюк жаҳонгир Амир Темур: «Кенгашиб иш қилиниши хайрлидир», — дегани демократиянинг асосий тамойили ҳамдир.
Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёеев ҳар чиқишида: «Менга мақтовларинг, қарсакларинг керак эмас, фикр беринглар, таклиф беринглар!», — деб шунинг учун айтмоқда.
Шундай қилиб, улкан сармоялар ҳам нималарга сарфланаётганидан уни тўлайдиган эл хабардор бўлишга ҳақлидир ва демократик давлатимизда фуқаролик жамияти ўз фикрлари билан ҳатто қай соҳага сарфланиши — улкан форумлар саройлари ва «сити»ларгами ёки нураган боғча ва дори-дармонсиз касалхоналаргами — зарурлиги борасида фикр юритиши, қарорлар қабул қилишида иштирок этиши зарур. Халқимизнинг «Емаган сомасага пул тўлади», деган мақоли шу ўринда ҳақ бўлиб чиқмаслигини истардик.
Қарз барибир қарздир, Қиёматга қолмаслиги керакдир.
Ҳикмат билан бошланган сўзимизни ҳикмат билан якунлаймиз: Инсонни қарз синагани каби, иқтисодни ҳам синайди. Яҳудий халқ мақолида «Агар дўстингдан қутулмоқчи бўлсанг унга қарз бер ёки қарз ол», — дейилади. Ҳеч кимга қарам бўлмаган, ҳеч кимдан қарз бўлмаган халқ ва миллат бўлмоқ қанчалар улуғ мартабадир. Зеро, халқимиз билиб айтади: «Ғам йўқлиги — соғлиқ, қарз йўқлиги— бойликдир».

Фанга оид охирги янгиликлар