Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

4. Давлат қарзларини бошқариш муаммолари.

Давлат қарзларини бошқарувига нисбатан асосан қонуний ва сиёсий асосдаги таклифлар билан бир қаторда маъмурий чоралар бўйича ҳам қатор таклифлар кўрсатиб ўтилган. Уларнинг асосийлари қуйида келтирилган.

1. 
   Марказий хукуматнинг қарздорлиги ягона вазирликка йўналтириш лозим. Кўпчилик давлатларда бу Молия вазирлиги томонидан амалга оширилади. Унинг таркибида эса ғазначилик, бу эса қуйидагиларни билдиради:- бирорта бошқа вазирлик учинчи томондан ёки Молия вазирлигидан ссуда олмаслиги лозим. Учинчи томонга давлат кафолатлари Молия вазирлиги томонидан тасдиқланиши лозим; ғазначилик депозитлари бўйича қолдиқлар Марказий банкда сақланиши лозим.
   
2. 
   Ғазначилик маблағларини оптимал бошқариш нуқтаи назардан олиб қаралганда Марказий банк томонидан давлатга берилган кредитлар Овердрафт механизми ердамида амалга оширилиши лозим. Яъни аниқ тўлов муддатлари кўрсатилмасдан ва Марказий банкда Ғазначиликнинг ягона ҳисоб рақамларидан фойдаланган холда амалга ошириш лозим. Бу каби холатларда Марказий банк ссудалари давлатга бозор фоиз ставкаларида берилиши лозим. Шу каби фоиз ставкалари давлатнинг Марказий банкдаги депозитлари бўйича ҳам тўланиши лозим. Шу каби бир хил фоиз ставкалари Овердрафт тўловлари амалга ошириладиган ягона ҳисобнинг дебит ва кредит қолдиклари бўйича қўлланиши лозим. Бу фоиз ставкалари қайсидир бунга мос холдаги бозор қисқа муддатли ставкалари асосида аниқланиши лозим ва доимий равишда кўриб чиқилади (ҳар ойда ҳар кварталда)
   
3. 
   Марказий банк давлатнинг молиявий агенти вазифасини бажариши лозим. Хатто давлат қарзлари бошқарувида қарорлар қабўл қилиш бўйича охирги жавобгарлик Молия вазирлигига юклатилган бўлса ҳам бу қарорлар Марказий банк билан келишилиши лозим. Бу каби кординацияни амалга ошириш учун икки томоннинг юқори даражадаги вакилларидан ташкил топган қумита тузилиш мумкин. Марказий банкнинг мустақиллигини аниқлаш даражаси барча давлатларни олдидаги жиддий ва мураккаб вазифалардан ҳисобланади.
   

Ушбу жадвалдан кўриш мумкинки ташқи давлат қарзининг тўлаш бўйича салмоғи 1998 йилга нисбатан 1999 йилда 1999 йилга нисбатан 2000 йил режасида кўпайиб бормоқда.
11-жадвал.