Moliya haqidagi ilmiy nazariyalar

34. Davlat qarzlarini budjet defitsitini moliyalashtirish uchun sarflanishini salbiy va ijobiy tomonlari nimada?
Davlat qarzlarini o’z vaqtida qaytarish (uzish) davlat-ning moliyaviy ahvolini ko’rsatuvchi muhim ko’rsatkichlardan biri hisoblanadi. Murakkab moliyaviy vaziyatda davlat defolt, ya’ni bir tomonlama tartibda qabul qilingan xalqaro moliya-kredit majburiyatlardan bosh tortish e’lon qilishi mumkin. Bir vaqtning o’zida davlat qarzlarini restrukturizatsiya qilish va uning qaytarilish muddatlari bo’yicha kreditorlar bilan muvofiqlashtirilgan holda choralarni ishlab chiqish va ularni amalga oshirish kerak. Davlat kredit operatsiyalari hajmining oshishi davlat qarzining oshishiga olib keladi.
O‘z navbatida, davlat qarzlari soliqlar bilan chambarchas bog’liq. Uni qaytarish va foizlarini to’lash, asosan, soliq to’lovlari yoki davlatning yangi kredit operatsiyalari hisobidan amalga oshiriladi
Davlat qarzlarini jalb qilish evaziga olingan kapitallardan unumsiz foydalanilsa, masalan, ular hisobidan harbiy yoki ijtimoiy xarajatlar moliyalash-tirilsa, ularning qaytarishning yagona manbai soliqlar yoki yangi qarzlar bo’lishi mumkin. Oldin chiqarilgan zayomlarni qaytarish uchun davlatning yangi zayomlarini joylashtirilishiga davlat qarzlarini qayta moliyalashtirish deyiladi. Davlat qarzlarini boshqarish mamlakatning iqtisodiy o’sish sur’atlari va sifatiga ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan O‘zbekiston Respublikasi byudjet siyosatining muhim qismi hisoblanadi. Shuning uchun ham hozirgi sharoitda davlat qarzlarini boshqarishda aniq bir kontseptsiyaga ega bo’lish alohida ahamiyat kasb etadi. Bu kontseptsiyada davlat qarzlarini boshqarish hamda pul-kredit siyosati va valyuta siyosati o’rtasidagi aloqalarni davlat qarzlarining davlat moliya tizimidagi o’rnini, tashqi va ichki davlat qarzlarining bir-birlari bilan bog’liqligini aniqlash juda muhimdir. Davlat qarzlarini boshqarish kontseptsiyasini ishlab chiqishda eski majburiyatlarni ularning yangilarini jalb etish hisobidan qaytarilishi etarli darajada xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkinligi inobatga olinmog’i kerak. Shuningdek, davlat qarzlarini tartibga solishning yagona kontseptsiyasi ishlab chiqilayotgan paytda bu qarzlar hajmining asoslanmagan tarzda oshirilib yuborilishi iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish yo’lida ta’sirchan to’siq bo’lishi mumkinligi ham nazardan chetda qolmasligi lozim.

35. Budjet tizimi budjetlarining iqtisodiy belgilar bo‘yicha xarajatlari qanday guruhlarga bo’linadi?