Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

Moliyalashtirish 
Reja: 
1. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarni tarkibiy jihatdan qayta qurish – komplyeks 
muammo 
2. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektning innovasion-investision stratyegiyasini 
shakllantirish 
3. Investisiyalar: manbalari, baholash va samaradorligi 
1. Xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarni tarkibiy jihatdan qayta qurish – komplyeks 
muammo 
Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilmasini qayta qurish ja-rayonida sanoat va 
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida ilg’or sifat takror ishlab chiqarish siljishlariga, bevosita 
tovar ishlab chiqaruvchilarning investision va Moliyaviy faoliyatini ta’min-lashda, bozor 
sharoitida ularning samarali ishlashlariga yerishish uchun komplyeks choralar tizimini aniqlash 
muhim ahamiyat kasb yetadi. 
Mamlakat iqtisodiyoti uchun uning xom ashyo yо‘nalishiga yega yekanligini о‘zgartirish 
stratyegik nuqtai nazardan uzoq muddatli ustuvor yо‘nalish hisoblanadi. Bu Yuqori texnologik 
yangi ishlab chiqarishni tashkil yetish, qayta ishlab chiqaruvchi tarmoqlarni Yuqori sur’atlarda 
rivojlantirish, import о‘rnini bosuvchi das-turni amalga oshirish zarurligini taqozo yetadi. 
Sanoatni xom ashyoni komplyeks chuqur qayta ishlashga yо‘naltirish asosida va bo-zorlarda 
Yuqori texnologiyali mahsulotlarning sotilishini oshi-rishsiz samarali taraqqiyotga yerishib 
bо‘lmaydi. Bu taraqqiyotning innovasion-investision tipiga о‘tish maqsadida qо‘shimcha 
Moliya-viy resurslarni olish uchun samarali yо‘l hisoblanadi. 
Mashinasozlik va myetalni qayta ishlashni Yuqori sur’atlarda rivojlantirish XYUS 
larning tarkibiy tuzilmasini qayta qurishda ustuvor vazifadir. Takror ishlab chiqarishning 
intyensiv tipiga о‘tish ilmiy-texnika taraqqiyotini tyezlashtirishda mashina-sozlik ta’sirining 
о‘sishini talab qiladi. Iqtisodiyotning mashi-nasozlik tarmoqlari yesa Moliyalashtirishning yangi 
manbalarini jalb qilish asosida ishlab chiqarishning texnologik jihatdan yangilanishini 
kuchaytirishga yehtiyoj syezadi. 
Mashinasozlik komplyeksini rivojlantirish uchun mashina va asbob-uskunalarning 
mustahkamligi va sifatini oshirish, mashi-nasozlik buYumlarining absolYut va nisbiy 
salmog’ini (texnik о‘lcham birligiga nisbatan) kamaytirish yо‘li bilan mahsulot-larning myetall 
va energiya sig’imlarini kamaytirish muhim hi-soblanadi. 

---

Ishlab chiqarishni tarkibiy jihatdan qayta qurish resurs-larni tyejab-tyergash jarayoni va 
iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishi bilan uzviy bog’liq. Shu bilan birga, xalq istye’-moli 
tovarlarini ishlab chiqarish ijtimoiy ahamiyatining о‘sishi-ga ham alohida ye’tibor bermoq lozim. 
Istye’mol talablarini qondirish muammosi о‘tkirligicha qolmoqda, chunki uzoq yillar da-vomida 
istye’mol pryedmyetlarining salmog’i va ularning sifati sa-noatda pastligicha qolib kyelmoqda. 
Iqtisodiyotning ijtimoiy yо‘naltirilganligiga javob beruvchi ishlab chiqarishning tarkibiy 
tuzilmasini takomillash-tirish uzoq muddatli investision va Moliyaviy resurslarni jalb qilish bilan 
bog’liq. Xuddi Shu maqsadlarga kichik biznyesni sama-rali rivojlantirish ham xizmat qiladi. 
Ishlab chiqarishning fan sig’imini oshirish uchun Moliyaviy resurslarni jalb qilish bо‘yicha 
komplyeks choralar alohida ahamiyatga yega. Markyeting sohasida ta’sirchan (harakatchan) 
siyosatni amalga oshirish, ishlab chiqarish-ni texnologik jihatdan yangilash va mahsulotlar 
yangi turlarini о‘zlashtirishning oqilona stratyegiyasini tanlash kerak. 
Ishlab chiqarishni tarkibiy jihatdan qayta qurish zamonaviy bozor infratuzilmasini 
yaratish, xususan, iqtisodiyotning trans-port-kommunikasion komplyeksini rivojlantirish bilan 
о‘zaro bog’langan. Uning vazifasi transport chiqimlarini qisqartirish va xizmatlarning sifatini 
oshirish hisobidan iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida transport xarajatlarini kamaytirishdan 
ibo-rat. Xalqaro andozalarga mos kyeladigan raqobatbardosh mahsulot-larni ishlab chiqarishning 
murakkabligini inobatga olgan holda dunyo ishlab chiqaruvchilarining markasidan foydalanib 
qо‘shma XYUS larga asos solish va ularning rivojlanishini ta’minlash ham muhim ahamiyatga 
yega.