Molekulyar lyuminessensiya

Lyuminessensiyaning 
so’nish 
qonuni
molekulyar 
lyuminessensiyaning asosiy qonunlaridan biri hisoblanadi. Bu qonunga 
ko’ra, qo’zg’atishni to’xtatgandan so’ng lyuminessensiyaning intensivligi 
eksponensial qonunga ko’ra vaqt bo’yicha kamayadi. 
Bu yerda 
lyuminessensiyaning vaqtdagi intensivligi; 
qo’zg’atish to’xtatilgan paytdagi lyuminessensiyaning intensivligi; 
lyuminessensiyaning davom etish vaqti (qo’zg’atilgan holatning o’rtacha 
yashash vaqti). 
bo’lganda 
0
0,5
1,0
1,5
e10
-5
1
2
500
540
580
 10

-12
, c
-1
I/


0
)
(

e
f

)
(
/


f
I

0

0
2





fl
a
a

fl

)
/
exp(
0

t
I
I
t



t
I
t

0
I




t
0
0
0
37
,
0
72
,
2
/
/
I
I
e
I
I





---

Shunday qilib, lyuminessensiya eksponensial qonunga ko’ra 
so’nganda butun nurlanish jarayonining borishi 
kattalik orqali 
aniqlanadi. 
Lyuminessensiyaning intensivligi va lyuminoforning konsentrasiyasi 
Agar lyuminessensiya intensivligini, lyuminofor tomonidan vaqt 
birligi ichida, birlik hajmdan chiqarilgan kvantlar soni orqali ifodalasak, 
yorug’lik yutilishining asosiy qonuniga va lyuminessensiya kvant 
chiqishining aniqlanishiga ko’ra, lyuminessensiya intensivligining 
eritmadagi lyuminofor konsentrasiyasiga bog’liqligi quyidagi formula 
orqali ifodalanadi 
(6.4) 
Bu yerda 
qo’zg’atuvchi nurlanishning intensivligi (vaqt birligi 
ichida lyuminofor eritmasining hajm birligiga tushuvchi qo’zg’atuvchi 
kvantlar soni); 
qo’zg’atuvchi kvantlarning to’lqin uzunligida 
lyuminoforning o’tkazishi; 
qo’zg’atuvchi nurlanishning to’lqin 
uzunligida lyuminoforning yutish koeffisiyenti. 
Agar lyuminofor tomonidan yutilgan qo’zg’atuvchi nurlanishning 
ulushi kichik (
) bo’lsa, yuqoridagi formula soddalashadi: 
(6.4) 
Shunday qilib, lyuminessensiyaning intensivligi, lyuminessensiya 
kvant chiqishiga, qo’zg’atuvchi nurlanishning quvvatiga, namunaning nur 
yutish koeffisiyentiga va lyuminoforning konsentrasiyasiga proporsional 
bo’ladi. (6.4) formula miqdoriy lyuminessent analizning matematik asosi 
hisoblanadi. 
Lyuminessensiya 
intensivligini 
lyuminofor 
konsentrasiyasiga bog’liqligining chiziqli xarakteri, ko’pincha 
konsentrasiyaning uch-to’rt tartib qiymatigacha saqlanadi. Bir qator 
sabablarga ko’ra chiziqli bog’lanishdan chetlanish kuzatiladi: 
munosabatning 
bajarilmasligiga 
ko’ra; 
konsentrasiya 
chiziqli 
bog’lanishining yuqori qismini 
darajada cheklovchi 
konsentrasion so’nish hodisasiga ko’ra; ichki filtr va o’zi chiqargan 
nurlarni o’zi tomonidan yutilish hodisalariga ko’ra. 
Ichki filtr hodisasi lyuminofor qatlami orqali o’tish vaqtida, 
qo’zg’atuvchi nurlanishning bir qismini yutilishi bilan bog’liq. O’zi 
chiqargan nurlarni o’zi tomonidan yutilishi deganda, lyuminessensiya 
nurlanishining bir qismini lyuminofor tomonidan yutilishi tushuniladi.