Molekulyar lyuminessensiya

Molekulyar lyuminessensiyaning asosiy qonunlari 
Kasha qoidasi.
Bu qoida, to’lqin uzunligi har xil bo’lgan nurlar 
bilan qo’zg’atilganda hosil bo’ladigan lyuminessensiya (fluoressensiya, 
fosforessensiya) spektrlarining shakliga tegishli. Lyuminessensiya 
O
O
COO
(H
3
C)
2
N
N(CH
3
)
2
фенолфталеин
яшил малахит
*



A
S

1
1
1
T
S

0
S
A


---

kvantlarining chiqishi, doimo molekulaning eng quyi qo’zg’algan 
elektron holatidan asosiy holatiga o’tishlar natijasida sodir bo’lganligi 
uchun, elektron, fotonni yutish natijasida qaysi energetik sathga 
o’tishidan qat’iy nazar, lyuminessensiya spektri har doim bir xil bo’ladi. 
Bu esa o’z navbatida, lyuminessensiya spektrining shakli qo’zg’atuvchi 
nurlanishning to’lqin uzunligiga bog’liq emasligini bildiradi. 
Stoks-Lommel 
qonuni.
Yuqorida 
aytilganidek, 
xona 
temperaturasida yutilish asosan, asosiy 
elektron holatning quyi 
(nolinchi) tebranish sathida, nur chiqarish esa birinchi qo’zg’atilgan
elektron holatning quyi (nolinchi) tebranish sathida sodir bo’ladi. Shuning 
uchun, faqat bitta (0 

0 o’tish) o’tish, ham yutishda, ham nur chiqarishda 
bir xil energiyaga, boshqa elektron-tebranish o’tishlar esa yutilish 
spektrida, fluoressensiya spektrlaridagi o’tishlarga qaraganda katta 
energiyaga ega bo’ladi. Shuning uchun lyuminessensiya spektri va uning 
maksimumi, yutilish spektri va uning maksimumiga qaraganda, doimo 
spektrning uzun to’lqinli qismiga qarab siljigan bo’ladi (6.3-rasm). Bu 
hodisaning sababi, yutilgan kvantlar energiyasining bir qismi 
molekulaning ichki, ya’ni issiqlik energiyasiga aylanganligidadir. Bu 
qonun, uni birinchi bo’lib ochganlar sharafiga Stoks-Lommel qonuni deb 
ataladi va u, o’z mohiyati jihatidan lyuminessensiya jarayonlari uchun 
energiyaning saqlanish qonunining tatbiqi hisoblanadi. 
(6.1) 
Bu yerda 
molekula tomonidan yutilgan qo’zg’atuvchi 
yorug’lik fotonining energiyasi, 
lyuminessensiya fotonining 
energiyasi, 
molekula issiqlik harakatining energiyasi.