Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

4. Жамоада шахсни якка тартибда тарбиялаш 
 
Жамоада шахсни якка тартибда тарбиялашдан
мақсад таълим тизими 
ўқитувчисини ўз-ўзини тарбиялашга жалб этиш, уни тегишли малака ва 
кўникмалар билан қуроллантиришдан иборатдир.
Тарбиявий таъсир кўрсатишни тан олмайдиган, тарбияси қийин 
ўқувчилар
– бу албатта, ёмон ўзлаштирувчилар эмас. Замонавий гуруҳ 
раҳбар ўқувчилар ёмон хулқ-атворининг, паст ўзлаштиришнинг сабабларини 
пухта ўрганади. Бунда ўқувчининг гуруҳдошлари билан муносабатлари, бу 
муносабатларнинг маънавий асослари энг муҳим масалалардан биридир.
Жамоа муносабатлари
– даставвал муайян принсипларга асосланган ва 
ижтимоий аҳамиятга эга бўлган мақсадларга йўналтириб турадиган ўзаро 
масъулиятли муносабатлардир. 
Гуруҳлардаги талабалар сони катталашиб боргани сари асосан икки 
турдаги муаммо вужудга кела бошлайди. Биринчидан, гуруҳда турли 
мутахассисликлардан ва турли билим ва малакага эга талабалар сони 
кўпаяди. Бу масала эса ўқитувчидан сергаклик ва талабаларнинг 
қизиқишларини инобатга олиб туришни талаб этади. Иккинчидан, турли 
университетлар томонидан таъкидланиб келинаётгани каби, катта гуруҳларда 
ўқитувчи турли хил хулқи бузуқ талабалар билан ҳам ишлашига тўғри келиб 
қолади.
9
Гуруҳ ўқувчилари кўп бўлган шароитда ҳар бир ўқувчига якка тартибда 
ёндашиш, қалбига тўғри йўл топиш жуда қийин. Агар ўқувчилар жамоаси 
қўллаб-қувватласа, бундай йўлни топиш мумкин. 
Жамоада шахсни тарбиялашда якка тартибдаги ёндашувнинг моҳияти 
алоҳида ўқувчини жамоа фаолиятиган жалб этишдан, жамоани эса мазкур 
9
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic
practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.
p. cm.
pp: 
58
. 

---

69 
ўқувчи билан қизиқтириб қўйишдан ҳам иборатдир. Ҳар қандай жамоада 
тарбияси қийин ўқувчилар бўлади, лекин «ажратиб қўйилган» ўқувчилар 
бўлмайди. 
Ўқитувчи ўқувчиларнинг хулқ-атвори, мунтазам ўрганишни ўз олдига 
махсус мақсад қилиб қўймаса, улар сезилмаган тарзда ўзгариши мумкин. 
Бундай ўрганиш якка тартибда ишни ташкил этишнинг ҳал қилувчи шарти 
ҳисобланади. Жамоани ташкиллаштириш, юзасидан олиб бориладиган иш 
албатта, айрим ўқувчиларнинг ривожланишга таъсир этади ва шунинг учун 
ҳам бу жараён стихияли эмас, балки мақсадга қаратилган ва бошқариладиган 
бўлиши керак. 
Гуруҳ раҳбари ўқувчиларни якка тартибда ва жамоа билан тарбиялашда 
ота-оналар билан ўзаро ҳамкорликда бўлади. Ота-оналарга педагогик билим 
беришни уюштиришда гуруҳ раҳбарига муайян тарзда ёрдам берадиган 
асосий манба «Ота-оналарга педагогик билим беришнинг намунавий 
дастури»дир. Мазкур дастур ўқувчиларнинг ота-оналари билан хилма-хил 
машғулотларни бирга қўшиб олиб боришни кўзга тутади. 
Дастурда ўқув йили мобайнида иккита умум таълим машғулотини ва ҳар 
бир гуруҳ ота-оналари учун 6 тадан 9 тагача машғулот ўтказиш кўзда 
тутилган. Машғулотлар шундай тарзда қуриладики, ота-оналар педагогика, 
психология ва физиология асослари изчил курсини ўзлаштириб, фарзандлари 
билан гуруҳдан-гуруҳга ўтгандек бўлишади. Курс ўқувчиларнинг ёш 
хусусиятларига мувофиқ ва таълимнинг ҳар бир йилдаги таълим-тарбия 
вазифаларини ҳисобга олиб, қурилган.