Modulining

Taʼlim vaqti qancha koʻp boʻlsa, natijalar ham shuncha yuqori boʻladi 
Maktab tizimlari oʻquvchilar oʻqishga sarflaydigan vaqt miqdori boʻyicha bir 
biridan tubdan farq qiladi. Har bir davlatda, odatda, fanni oʻzlashtirishga 
sarflanadigan aksariyat vaqt fanga oid eng yaxshi natijalarga bogʻliq. PISA 
tadqiqotida dars soatlari koʻp boʻlgan mamlakatlar oʻquvchilarining natijalari dars 
soatlari kam boʻlgan oʻquvchilarning natijalaridan yomonroq. Qanaqasiga bunday 
boʻlishi mumkin?
Buning sababi oddiy. Taʼlim natijalari doim taʼlim imkoniyatlarining soni va 
sifatining oqibati boʻladi. Agar dars sifatining barqarorligi saqlansa, oʻquv soatini 
qoʻshish yaxshi natija beradi. Ammo mamlakatlar taʼlim sifatini oshirganida, ular, 
odatda, oʻqishga ajratilgan vaqtni koʻpaytirmasdan yaxshi natijalarga erishadilar.

---

Masalan, Yaponiya va Janubiy Koreyada tabiiy fanlardan oʻquvchilarning ballar 
miqdori bir xil boʻladi, ammo Yaponiyada oʻquvchilar hamma fanlar boʻyicha 
oʻqishga haftasiga 41 soat vaqt sarflaydilar (28 soat maktabda va 14 soat 
maktabdan tashqari), Janubiy Koreyada esa oʻquvchilar haftasiga 50 soat (30 soat 
maktabda va 20 soat maktabdan tashqari) sarflaydilar. Tunis va Pekin, Shanxay, 
Szyansu va Guandunda –Xitoyning 2015-yildan boshlab PISA tadqiqotida 
qatnashgan toʻrt munitsipalitetida – oʻquvchilar haftada 30 soatni maktabdagi va 
27 soatni maktabdan keyingi mashgʻulotlarga sarflaydilar. Ammo oʻrta hisobda 
Xitoy shaharlari va viloyatlarida tabiiy fanlar boʻyicha natijalar 531 ballni, Tunisda 
esa u 367 ballni tashkil etadi.
Koʻp ota-onalar ularning bolalari mustahkam akademik bilim va 
koʻnikmalarni egallashi mumkin boʻlgan, ularning ijtimoiy va emotsional 
kompetensiyalarini rivojlantiradigan teatr toʻgaragiga qatnashish, musiqa yoki 
sport bilan shugʻullanish kabi sinfdan tashqari tadbirlarga yetarlicha vaqtlari 
boʻladigan maktablarda oʻqishini xohlagan boʻlardi. Bu har doim muvozanat 
masalasi boʻlgan. Germaniya, Finlyandiya, Shveysariya, Yaponiya, Estoniya, 
Shvetsiya, Niderlandiya, Yangi Zelandiya, Avstraliya, Chexiya va Makao (Xitoy) 
– bu mamlakatlar oʻqish vaqtining davomiyligi va oʻzlashtirish oʻrtasidagi toʻgʻri 
muvozanatni topishning uddasidan chiqishdi.
Maktab taʼlimini keng miqyosda oʻzgartirish uchun bizga mumkin boʻlgan 
narsani mutlaqo boshqacha, muqobil tarzda his etishgina emas, balki dono 
strategiyalar, samarador institutlar zarur boʻladi. Chunki jamiyatdagi oʻzgarishlar 
tezligi bizning hozirgi taʼlim tizimimizga xos boʻlgan oʻzgarishlarga javob bera 
olish xususiyatining strukturaviy imkoniyatlaridan sezilarli darajada oʻtib ketdi.
PISA dasturiga oʻxshash xalqaro tadqiqotlar mamlakatlarning boshqa maktab 
tizimlari bilan qiyoslagandagi natijalarini aks ettiradigan oʻziga xos oynadir. Ular 
yana taʼlim natijalarini yaxshilashga xalaqit berishi mumkin boʻlgan koʻplab 
omillarni ilmiy asosda aniqlash va bartaraf etishga imkon yaratib, taʼlim tizimini 
muvaffaqiyatli isloh qilishga xizmat qiladi.