Modul. Uzatmalar. Mavzu: Mexanikaviy uzatmalar: Friktsion uzatmalar Reja

Friksion uzatmalar


Ishqalanish kuchi vositasida yetakchi valning harakatini yetaklanuvchi valga o‘tkazadigan uzatma friksion uzatma deyiladi. Bir-biriga Q kuch bilan siqilgan tekis sirtli ikkita g‘ildirak-kotokdan iborat uzatma eng oddiy friksion uzatmalardan biri hisoblanadi (3.26-shakl). Yetakchi val aylanganda g‘ildiraklar jips joylashgan joyda ishqalanish kuchi F ishq. paydo bo‘lib, uning ta’sirida yetaklanuvchi g‘ildirak aylanadi. O‘zaro tik yo‘nalishlarda harakatni uzatish zaruriyati paydo bo‘lganda konussimon g‘ildirakli friksion uzatmalar ishlatiladi (3.27-shakl). Yetaklanuvchi valning aylanishlar sonini o‘zgartirmagan holda yetaklanuvchi valning aylanish tezligini pog‘onasiz ravishda o‘zgartirish (oshirish yoki kamaytirish) maqsadida variatordan foydalaniladi (3.28-shakl). Demak, variator shunday friksion uzatma ekanki, u ishqalanuvchi vallardan birining radiusini pog‘onasiz o‘zgartirish yo‘li bilan uzatish sonini o‘zgartirish imkonini berar ekan.

Yetaklanuvchi valni surish yo‘li bilan aylanishlar soni o‘zgaradi (3.28-shakl, a); qo‘shimcha o‘rnatilgan III oraliq o‘qqa o‘rnatilgan g‘ildirak-kotokning vaziyatini o‘zgartirish hisobiga yetaklanuvchi valning aylanish tezligi o‘zgaradi (3.28-shakl b).

Friksion uzatmalar quyidagi afzalliklarga ega:

— tuzilishi oddiy;
— rovon va shovqinsiz ishlaydi;
— uzatish soni pog‘onasiz, bir tekis o‘zgaradi.