Modellarni sinflarga ajratishga asos qilib, modelni orginaldan abstraksiyalash (mavxumlash) darajasi olingan. Dastlab xamma modellarni ikki guruxga ajratish mumkin. Moddiy

Matematik modellar obyektning tuzilishi va o'zaro bog'lanish qonuniyatlarining matematik munosabatlar, formulalar va matematik-mantiqiy tavsifidan iborat. Bunday modellarga awalgi darslarda misollar ko'rib o'tildi.
Iqtisodiy matematik modellar XVIII asrdan qo'llanila boshlandi. F. Kenening «Iqtisodiy jadvallar»ida birinchi marta butun ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonini shakllanishini ko'rsatib berishga harakat qilingan. Hozirgi kunda iqtisodiy modellar yordamida iqtisodiy taraqqiyotning eng umumiy qonuniyatlari tekshiriladi. Turli iqtisodiy ko'rsatkichlar, jumladan, milliy daromad, iste'mol, ish bilan bandlik, jamg'armalar, investitsiya ko'rsatkichlarining o'zgarishi va nisbatini tahlil qilish, uni oldfndan aytib berish uchun murakkab iqtisodiy modellar qo'llaniladi. Mustaqil O'zbekistonning 5 tamoyil asosida bozor iqtisodiyotiga o'tish modeli ham iqtisodiy matematik modelning asosini tashkil etadi (bu tamoyillarni yodga oling!).

2. 
   Fizik modellarda obyektning tabiati va tuzilishi deyarli asl nusxasi kabi bo'ladi, lekin undan miqdor (o'lchami, tezligi va hokazo) jihatidan farq qiladi. Misol sifatida samolyot, kema, avtomobil, poyezd va boshqalarning modellarini olish mumkin.
   
3. 
   Biologik model esa turli jonli obyektlar va ularning qismlariga (hujayra, organizm va hokazo) xos biologik tuzilish, funksiya va jarayonlarni modellashtirishda qo'llaniladi. Biologik model odam va hayvonlarda uchraydigan ma'lum bir holat yoki kasalliklarni laboratoriya hayvonlarida sinab ko'rish imkonini beradi. Masalan, zararli virusni halok etadigan dorini tekshirish uchun insonning o'zida emas, balki uning oz miqdordagi qonidan olib, shu qonida sinab ko'rilishi yetarli bo'ladi.
   

Quyida fizik va biologik jarayonlarning matematik modellariga misol ko'rib chiqiladi.
Hamshiralik informatikasi - bu hamshiralik ishi bo'lib, u hamshiralik ishi maqsadlariga erishish uchun avtomatlashtirishga xos bo'lgan vositalar va jarayonlardan foydalanishga qaratilgan. Kompyuterlar eng kichik tafsilotlarni boshqarish uchun ajoyib qurilmalar bo'lib, xavfsizroq, samaraliroq va samaraliroq sifatli sog'liqni saqlash tizimini qo'llab-quvvatlaydi. Shu bilan birga, ular axborot va bilimlarning ulkan ma'lumotlar bazalarini boshqarishga qodir. Ammo oxir-oqibat - bemorning natijasi nuqtasida - bu vositalarni bemorlarga, iste'molchilarga, oilalarga va jamoalarga yordam berishda qo'llash qobiliyati.

Har doim yodda tutish kerakki, kompyuterlarning imkoniyatlari (ular doimo o'zgarib turadi) hamshiralik informatikasining amaliyot doirasini belgilamaydi; balki hamshiralar o'z amaliyotini belgilaydigan ushbu vositalardan qanday foydalanishadi. O'z navbatida, agar biz bilim va tajribaning barcha darajalaridagi hamshiralar o'z amaliyotini qo'llab-quvvatlash uchun kompyuterlardan qanday foydalanishini tushunmasak, biz hamshiralik maqsadlarini haqiqatda qo'llab-quvvatlaydigan avtomatlashtirilgan tizimlarni loyihalashtira olmaymiz.

Ma'lumotlar, ma'lumotlar, bilimlar va donolik modeli (DIKW modeli) hamshiralik informatika bo'yicha amaliyot ko'lamini belgilash uchun nazariy asosni taqdim etadi. Ushbu ikki qismli ustunning 1-qismida DIKW Modelini yaratish uchun harakatlantiruvchi kuchlar tushuntirildi. Bu erda 2-qismda modelning rivojlanishi va modelni tasvirlash uchun foydalanilgan raqamlarning evolyutsiyasi tasvirlangan. Ushbu ustunda modelni ko'rsatadigan rasm hali ham "ish jarayoni" dir. Ushbu ustun hozirgi raqamning cheklovlarini muhokama qilish va kelajakdagi rahbarlarni modeldagi boy va murakkab munosabatlarni va o'z navbatida hamshiralik informatika bo'yicha amaliyot doirasini to'liqroq va samaraliroq ifodalaydigan raqamni ishlab chiqishga undash bilan yakunlanadi.

DIKW modeli tarixiga va tegishli raqamlarga kelsak, DIKW modeli doirasidagi tushunchalarni ifodalash uchun dastlabki urinish ma'lumotlar-axborot-bilim-donolik tushunchalarini belgilovchi qisqacha maqola edi (Nelson va Joos, 1989). Ushbu nashr modelni emas, balki tushunchalarni qisqacha tushuntirib beruvchi jadvalni o'z ichiga olgan (jadvalga qarang). Jadvalning uchinchi ustunida ma'lumotlar, ma'lumotlar, bilim va donolik tushunchalari va turli darajadagi kompyuter tizimlari o'rtasidagi bog'liqlik ham aniqlangan.

Bu ikkinchi raqam birinchi raqamga nisbatan yaxshilanish bo'ldi, chunki tushunchalar o'rtasidagi va o'zaro ta'sirlar yanada samaraliroq ifodalangan. Har bir kontseptsiya bo'ylab harakatlanadigan ikki boshli strelka o'zaro ta'sirlar oqimi butun kontinuum bo'ylab ma'lumotlardan donolikka o'tishini anglatadi. Doimiy oqim deb belgilangan kesik chiziqli oval bu ichki va tashqi muhit o'rtasida doimiy o'zaro ta'sirga ega bo'lgan ochiq tizim ekanligini ko'rsatdi. Boshqacha qilib aytganda, muayyan hodisani tushunish uchun modeldan foydalanishda kontekst muhim ahamiyatga ega.
ANA nashr etilganidan ko'p o'tmay, kitobga mualliflik huquqi Elsevierdan mualliflarga qaytarildi va endi men ushbu ikki raqamga, shuningdek, 2013 yilda yaratilgan 3-rasmga mualliflik huquqiga egaman. so'rovga nashrlar, taqdimotlar va tadqiqotlarda istalgan yoki barcha raqamlardan bepul foydalanishga ruxsat berilgan. Yagona cheklov shundaki, raqamni o'zgartirishga ruxsat hech qachon berilmaydi va har doim mualliflik huquqini tan olish so'rovi mavjud. Ko'pchilik model va undan qanday foydalanish mumkinligi haqida ajoyib g'oyalarga ega, ammo men ishonamanki, DIKW modelining turli talqinlarini aks ettiruvchi bir nechta turli raqamlarni nashr etishga ruxsat berish, ularning barchasi model sifatida belgilangan, aniqlik emas, chalkashliklarni keltirib chiqaradi.
Modelning noto'g'ri tasvirini o'z ichiga olgan nashrlar mavjud. Modelning to'g'ri tasvirini ko'rishingizni ta'minlashning eng yaxshi manbasi bu hamshiralik informatika bo'yicha ANA standartlarining turli nashrlari va mening shaxsiy nashrlarim.

Doktor Nelson Duquesne universitetida hamshiralik ishi boʻyicha bakalavr darajasiga, hamshiralik ishi va axborot fanlari boʻyicha magistrlik darajalariga, shuningdek, Pitsburg universitetida taʼlim boʻyicha PhD darajasiga ega. O'zining konsalting kompaniyasi prezidenti lavozimiga kirishdan oldin u Pensilvaniyadagi Slippery Rok universitetida professor va hamshiralik ishi kafedrasi mudiri bo'lgan. 1980-yillarning boshlarida doktor Nelsonning Pitsburg universitetida dars berayotgan vaqtida xodimlarga beriladigan imtiyozlaridan biri kredit uchun atigi $5.00 evaziga universitet kurslarida qatnashish imkoniyati edi. Axborot fani bo'yicha kompyuter yordamida o'qitish va nazariya kurslarini o'rganganidan so'ng, u ushbu vositalar (kompyuterlar) yotoqxonada va sinfda biroz foydali bo'lishi mumkinligini tan oldi. O'shandan beri u ular qanchalik foydali bo'lishi mumkinligini o'rganmoqda va kashf qilmoqda.
Doktor Nelsonning so'nggi tadqiqotlari va nashrlari sog'liqni saqlash informatikasining maxsus sohasiga qaratilgan. Nensi Staggers bilan hammualliflikdagi “Salomatlik informatikasi: Kasblararo yondashuv” (2014) Amerika jurnalining “Axborot texnologiyalari/informatika” boʻyicha “Yilning hamshiralik kitobi” mukofoti birinchi oʻrinni oldi. Ikkinchi nashr (2018) bugungi kunda sog'liqni saqlash informatika sohasidagi asosiy darslik sifatida davom etmoqda. Hamshiralik ishi va sog'liqni saqlash informatikasiga qo'shgan hissasiga ko'ra, u Amerika hamshiralik akademiyasiga va Hamshiralik ishi bo'yicha Milliy liganing Hamshiralik ishi bo'yicha ta'lim akademiyasining birinchi stipendiya guruhiga qabul qilindi. U, shuningdek, Amerika Tibbiyot Informatika Assotsiatsiyasi tomonidan ushbu fan bo'yicha kashshof sifatida tan olingan. Uning OJIN ning Informatika ustuni muharriri sifatida xizmat qilishdan maqsadi, biz sog'liqni saqlashning professional olamidagi hamshiralar sifatida kompyuterlashtirish amaliyotimizga olib keladigan afzalliklarni maksimal darajada oshirish va muammolarni hal qilishimiz haqida munozarani ochishdir.