Moddiy ishlab chiqarish asoslari

Ko‘mir-energoximiya sikli-bu xom ashyo qazib olish, uni boyitish, ko‘mirni kokslash, chala kokslash va gidrogenizatsiya qilish, ammiak hamda azot o‘g‘itlari ishlab chiqarish, benzol, neftalin va organik sintez sanoatining boshqa xil yarim mahsulotlari hamda mahsulotlari olishdan tarkib topgan. Bu sikl kon-shaxta (ko‘mir) uskunalari ishlab chiqarishni o‘z ichiga oladi, qora metallar pirometallurgiyasi va issiqlik energiyasi sanoati sikl­lari bilan chambarchas bog‘liq.
Slanets-energoximiya sanoati-Estoniyada eng to‘la namoyon bo‘lgan. Uning ayrim «zveno» lari SHimoli-G‘arbda (Estoniya slanets havzasi) va O‘rta Volgabo‘yida ham davom etgan. Bu sikl slanetsni qazib olish, uni haydab motor yonilg‘isi (benzin, kerosin) va moylovchi materiallar (ular bilan birga ko‘plab qushimcha mahsulotlar, masalan, lak) olish hamda gazlashtirishni o‘z ichiga oladi, gazdan maishiy xizmat uchun suyuq gaz (yonilg‘i) va gaz benzini, chiqindilaridan foydalanish natijasida esa oltingugurt olinadi. Slanets kuli va boshqa chiqindilarga asoslanib, sement, blokli buyumlar, asfalt, issiqlikni o‘tkazmaydigan teploizolyasion) materiallar ishlab chiqarish barpo etilgan. Slanetsdan energoximiyada majmuali foydalanish bu siklni issiqlik-energoximiya sikli bilan bog‘laydi.
Kon-ximiya sikli-osh tuzi va kaliy tuzi, ohaktosh va har xil resurslar bor rayonlarda yoki kon-ximiya xom ashyosi bilan birga neft bilan tabiiy gaz bor rayonlarda (garchi ular quvurlar orqali boshqa rayonlardan olib kelinsada), masalan, Uralda, Donbassda, Karpatyonida va Belorussiyada vujudga kelgan. Shunga qarab kon-ximiya sikli ikki xil bo‘ladi. Birinchisi-soda, xlor, shuningdek magniy ishlab chiqarish, magniy ishlab chiqarish ba’zan osh tuzi bilan ohaktoshni majmuali qayta ishlash hamda chiqindilardan foydalanish hisobiga se­ment ishlab chiqarish bilan qo‘shib olib boriladi. Ikkinchisi birmuncha murakkab sikl bo‘lib, asosiy ximiya bilan organik sintezning o‘zaro ta’siri jarayonida vujudga kelgan. Bu erda ularni bir-biriga bog‘lovchi zveno xlor (osh tuzini elektroliz qilish) hisoblanadi. Xlordan va tabiiy gazni dastlabki qayta ishlash mahsulotlaridan (atsetilen, sin­tez gazdan) foydalanish qo‘shimcha ravishda azot o‘g‘itlari va kaustik soda, turli xil xlororganik birikmalarni, masalan polixlorvinil smolasini, so‘ngra esa plastmassalar hamda sintetik tolalarnn ajratib olishga imkon beradi.